CÁC QUÂN CHỐT NHỮNG MỤC TIÊU TẤN CÔNG Chúng ta đã ghi nhận lướt qua ở các bài học trước: Chốt là xuơng sống của vị trí phòng thủ. Do chỗ đứ...
CÁC QUÂN CHỐT NHỮNG MỤC TIÊU TẤN CÔNG
Chúng ta đã ghi nhận lướt qua ở các bài học trước: Chốt là xuơng sống của vị trí phòng thủ. Do chỗ đứng của Chốt mà một sổ điểm trên phòng tuyến được bảo vệ hay không được bảo vệ, hoặc nói đúng hơn số điểm đó đuợc gọi là mạnh hay yếu
Chúng ta hãy xem ván cờ sau:
BESRUTCHKO - KOBLENTZ
Thật rất dễ thấy rằng quân Mã chiếm ô d4 là một vị trí mạnh và khó mà trục nó ra khỏi chỗ đó. Mà ô d4 lại là điểm yếu của Trắng. Quân Mã đen đứng ở đó là vùng trung tâm nó càng linh hoạt. Tình thế của Trắng càng nguy ngập thêm do có quân Tượng "xấu" vì Chốt của nó đều đứng trong các ô trắng.
Chính do cuộc tấn công phối hợp ở hai canh mà quân Đen đã chiến thắng:
26.¦b1 ¦a6! 27.b4
Nếu như 27.b3 thì sẽ bi chận lại bằng ¦db6 rồi ¦a3 tiếp đồ là a7-a5-a4. Còn như 27.a3 thì 27...¦db6 rồi ¦b3 và ¦ab6.
27...¦db6 28.b5 ¦a3 29.¦bb2 ¦c3
ngăn chặn 30.¦d3
30.a4 f5! 31.exf5
Tình thế của Trắng cũng sẽ rất nguy kịch sau khi 31.¢g1 fxe4 32.fxe4 ¦e3 33.¥d3 ¦f6! 34.h3 h5 tiểp theo là g6-g5-g4-g3.
Sau nước đi trong bài, quân Đen có được một Chốt tự đo khó ngăn chặn nó
xuống.
31...gxf5 32.a5
đuổi Xe... trong lúc nó cũng tính đi!
32...¦e6
Chỗ đứng của Xe phải ở sau Chốt tự do để hỗ trợ trên bước đường tới của nó.
33.¢g1 e4 34.fxe4 fxe4 35.¦d1
Vội vã chuẩn bị phong tỏa con Chốt tự do nầy lại.
35...e3 36.¦e1 ¦c2
Cách tốt nhất để thanh toán những quân ngăn cản Chốt.
37.¦xc2 ¤xc2 38.¦e2
Xe là loại quận phong tỏa tồi nhất vì nó dễ là mục tiêu cho Tượng hoặc Mã tấn công
38...¤d4 39.h3
Nếu 39.¦e1 e2
39...¤xe2+
và Trẳng đã sớm đầu hàng.
Nếu bây giờ chúng ta xem lại hình 17 và sửa đổi Chốt c4 đặt ở c3 thì Chốt này sẽ bảo vệ được ô d4 không cho Mã đen chiếm đồng thời Tượng trắng sẽ có chỗ tốt ở ô c4. Quân Trắng sẽ ưu thế nhiều.
Điều này chỉ cho chúng ta phải hễt sức cẩn thận khi đi Chốt. Đó là bộ binh, nó tiến chớ không được lùi: mỗi bước tiến của Chốt phải được thực hiện chặt chẽ theo yêu cầu của tình thế, nhưng chỗ yếu của Chốt phải hết sức tránh. Tóm gọn là phải thật cân nhắc lợi hại trước khi đi Chốt.
Chúng ta cũng đừng quên rằng những chỗ yếu của Chốt thừờng cố định lâu và tạo thành mục tiêu cho đối phuong tấn công.
Chúng ta hãy xem vài ví dụ sau: ( Hình)
Đây là một dạng vững chắc nhất của Chốt, nó đảm bảo cho việc tấn công lẫn phòng ngự. Vì đội xung kích này đang trong tình trạng ngăn cấm đối phương xông vào bất cứ ô nào.
Hình. Đen có Chốt d6 yếu
Hình . Chốt đen a7 cô lập Chốt c6, c5 chồng.
Hình . Chốt trắng a3 cô lập. Chốt c3, c4 là Chốt chồng.
Hình. Đen có Chốt d5 cô lập yếu.
Nếu vì thế mà chúng ta đẩy Chốt "g" lên một nước thì lập tức các điểm f3 và h3 trở nên những điểm yếu và sẽ phải chịu những hậu quả nghiêm trọng.
Sau đây là một số kiểu khác về Chốt yếu.
Hình. Đen có chốt a7 cô lập. Chốt c5, d5 cũng dể bị tấn công
Hình. Ván cờ giữa SMYSLOV - DENKER
Trong hình: Con Chốt d6 cố định, nó đang cần một quân khác bảo vệ vì nó là mục tiêu tấn công của đối phương. Smyslov, cựu vô địch thế giới chỉ cho chúng ta cái cách để tấn công vào một điểm yếu như thế.
Trong khi Đen tìm cách xóa bỏ chỗ yếu bằng cách ủi Chốt d6-d5 thì Trắng bằng mọi cách phải ngăn cản nước đi này để rồi tăng cường sức ép lên điểm yếu với tất cả các quân có thể huy động được.
24.¤c3! £e7 25.¥d5!
Nếu quân Tượng đen bi đổi thì điểm d5 sẽ yếu đi và việc đấy Chốt d6-d5 trở nên khó khăn.
25...¢h7 26.¥xe6 £xe6 27.¦d3
Tăng cường áp lực.
27...¦c7 28.¦cd1 ¦f7
Quân Đen tìm cách phản công trên cột f.
29.¤e4
Mã vừa bảo vệ ô f2 vừa tấn công Chốt d6. Đối phương với Tượng đen tạm thời phải chịu đóng vai trò thụ động.
29...¥f8 30.¦d5 £g4 31.¦1d3
Hơi sớm nếu đi 31.¤xd6 ¥xd6 32.¦xd6 £xd1+! 33.¦xd1
31...¥e7
Nếu 31...£e6 32.c5!
32.¤xd6 ¥xd6 33.¦xd6 ¦df8 34.£xe5!
Điều này được tính toán rất chính xác
34...¦xf2 35.¦d7+ ¦2f7 36.¦xf7+ ¦xf7 37.¦d8! ¦g7 38.£e8 g5 39.£h8+ ¢g6 40.¦d6+ ¢f7 41.£xh6
| Và Trắng đã thắng. |
Trong vị thế sau đây (Hình).
Chốt e2 là Chốt chậm nhưng tình thế lại thuận lợi hơn nễu cần tiến Chốt e3 để trừ bớt áp lực. Nhưng ở giai đoạn trung cuộc, nếu quân cờ đôi bên còn nhiều, việc tiến Chốt e2-e3 sẽ không còn quân để bảo vệ d3 và Chốt này sẽ trở thành mục tiêu tấn công của đối phương.
Trong ví dụ tiếp sau, chúng ta sẽ thấy quân Đen chọn kế hoạch tấn công Chốt e2. Nhưng sự tấn công này không thực hiện riêng rẽ, mà phải được phối hợp trong sự điều động toàn lực lượng. Tuy nhiên sự hiện diện của con Chốt lạc hậu e2 sẽ là ánh đuốc soi đường cho quân Đen.
LISSITZINE - BOTVINNIK [A30]
1.¤f3 c5 2.c4 ¤f6 3.g3 d5 4.cxd5 ¤xd5 5.¥g2 ¤c6 6.0–0
Trắng cần phải đi 6.d4, còn đi như trên là một sai lầm và ngay từ khai cuộc phải chịu những hậu quả lâu dài.
6...e5 7.d3 ¥e7 8.¤bd2 0–0 9.¤c4 f6 10.¥e3 ¥e6 11.a4
Bảo đảm chỗ đứng của Mã ở c4 nhưng làm yếu vĩnh viễn ô b4.
11...£d7 12.£d2 b6 13.¦fc1 ¦ac8 14.£d1 ¢h8 15.¥d2 ¦fd8 16.£b3 ¤c7 17.¥c3 ¦b8 18.£c2 ¤d5 19.¤fd2 ¦bc8 20.¤f1 ¤d4! ( Hình)
| | |
Tình hình cho thấy Trắng khó tìm ra được một phương án cụ thể: vị trí vững chắc của Đen ở trung tâm đã bóp nghẹt từ trứng nước các kế hoạch phản công của Trẳng.
Kế hoạch của Đen như sau: sớm muộn gì Trắng cũng phải đổi quân ¤d4 vì Mã đứng chỗ độc quá. Nhưng như vậy sẽ mở cột e ra và Đen có thể tạo áp lực lên Chốt chậm e2.
21.£d1
Trắng thử không bắt Mã ngay.
21...¥g4!
Như đã nói, không thể để Mã ở d4 mà nếu ủi Chốt e2-e3 sẽ làm yếu một cách
nguy hiểm Chốt d3. Giờ thì phải bắt Mã thôi.
22.¥xd4 exd4 23.£d2 ¥f8
Đen khởi đầu một kế hoạch mới: những quân cờ mạnh được đưa vào chiếm lĩnh cột "e" nhằm tiêu diệt Chốt e2.
24.¦e1 ¦e8 25.h4 ¥h3 26.¥f3 ¦e7 27.¤h2 ¦ce8 28.¢h1 ¥e6!
Trắng de dọa loại Tượng đen ra ngoài vòng chiến đấu bằng cách ủi Chốt g4, nhưng đó không phải là nguyên nhân chính khiến Đen phải lui Tượng về. Đen lui Tượng về là để đưa Tuợng lên d5 khiêu khích Trắng đổi Tượng và sẽ tấn công quyết liệt Chốt e2.
29.b3 ¤b4
Hậu quả của nước a2-a4, quân Mã đen đứng ở b4 mạnh vô cùng.
30.¥g2 ¥d5! 31.¤f3 ¦f7
Botvinnik đã chơi ván cờ hoàn toàn lô-gích. Trắng không thể mở vòng vây ở khu trung tâm do đó ông có thể tăng cừờng khả nang hoạt động của các quân một cách lặng lẽ không sợ gì cả. Ý đồ của nước đi sau cùng đơn giản thôi; tạo cho tuợng f8 có đường hoạt động.
(Xem hình).
32.¢h2 ¥d6 33.¥h3 £d8 34.¦ab1 ¦fe7 35.¤g1 ¥c7 36.¤a3 ¥b7
Với nước đe dọa £d5, Đen bắt buộc Trắng phải lo đổi Tượng và sẽ làm suy yếu vị trí Vua trắng. Vì thể đã chín muồi cho một cuộc đanh thốc vào cánh Vua. Một nguyên tắc đã cũ dạy rằng: áp lực vào khu trung tâm, sớm muộn gì cũng cho phép một cuộc tấn công bên cánh (cánh Vua hoặc cánh Hậu).
37.¥g2 ¥xg2 38.¢xg2 ¤d5 39.¤c2 £d6!
Các đe dọa chiến thuật đả xuất hiện ¤d5-e3+
40.¤a3 ¤e3+ 41.¢h1 ¤g4 42.£f4 '
Vị trí quân Trắng sụp đổ như lâu đài bằng giấy. Nếu 42.¦f1 £d5+, còn như 42.¢g2 ¤xf2
Ta đã thấy rõ kễt quả của công việc đưa Tượng f8 tham gia trận chiến.
42...£xf4 43.gxf4 ¤xf2+ 44.¢g2 ¤xd3
Quân Trắng đầu hàng.
Hình: Vị thế của trận đấu giữa LASKER - CAPABLANCA . Trong thể cờ này Lasker đã chơi một nuớc thật bất ngờ.
12.f5!
Xét theo phương diện tĩnh của sự vật thì đây là một lỗi nặng về chiến lược. Con Chốt e4 trở thành Chốt chậm, đứng sau không hy vọng gì xuống được còn Đen thì đã kiểm soát ô e5!
Nhưng nếu chúng ta đào sâu hơn vị thế ván cờ trên, chúng ta sẽ khám phá ra là Trắng mặc dầu có những điểm yếu về vị trí nhưng lại có nhiều điều kiện thuận lợi rất dễ khai thác, đó là những yếu tố động.
Sau đây là những khả năng mở ra cho Trắng.
1. Hoạt động của quân Tượng đi ô đen được tăng cường.
2. Hạn chế tối đa khả năng hoạt động của Mã và Tượng đối phương.
3. Có thể đưa Mã lên đóng chốt ở e6.
Bây giờ ta sẽ thấy Lasker đã tính toán đổi một sự yếu kém ở khu trung tâm bằng những lợi thế quan trọng hơn.
Chiến lược về sự đền bù không nên xem như là sự phủ định chung những nguyên tắc của luận lý, mà đây là một sự cố ý khi người ta nhường cho đối phương một ưu thế nào đó là để được đền bù lại một ưu thế khác.
Phương pháp này rất thường được Lasker sử dụng và nó cũng được những tay kiện tướng hiện đại đánh giá cao trong thực tế chiến đấu. Đặc biệt đối vói những tay kiện tướng Xô Viết rất hay tạo những ô hay những Chốt yếu ngay trong vị thế của mình để đánh lừa đối phương hoặc cũng nhường cho đối phương những cột mở để chuyển sang cánh đối diện chiến đấu và triển khai những kế hoạch có nhiều hứa hẹn.
Ở tại Porto-Roz năm 1959, để giành lại cuộc phản công, Tahl đã để cho Fischer chồng hai Xe ở hàng thứ 7. Đây là một sự tính toán rất phiêu lưu nhưng chiến lược về sự nhân nhượng bản thân nó đã bao hàm những tính toán liều lĩnh.
Ngày nay những thái độ phòng thủ thụ động càng ngày càng hiếm, ở giai đoạn quyết định, người ta bỏ mặc những điểm yếu của mình để bất thần đưa chiến trận sang một nơi khác, đây cũng là một chiến pháp rất thường được sử dụng.
Chơi với một đấu thủ mà tay này chỉ nghĩ đến chuyện cầu hòa thì nên chơi với một cách khiêu khích như đùa giỡn bên một miệng hố, chẳng màng đến nguy hiểm. Nếu đối thủ của bạn nổi nóng bởi thái độ xấc xược của bạn, từ bỏ lối chơi thụ động và chấp nhận chiến trận thì nói chung anh ta thường mất bình tĩnh và sẽ rơi xuống vực thẳm!
Một tiến trình như thế đòi hỏi người chơi phải biết sử dụng chiến luợc vê sự đền bù với những tính toán thật tinh tường.
Hiện nay, những hệ thống khai cuộc hoàn chỉnh đều được xây dựng trên quan điểm này: buông khu trung tâm cho đối phương khống chế kể cả cánh Vua nữa sẽ được đền bù bằng một ưu thế Chốt ở cánh Hậu cùng với một quân Tượng linh hoạt ở nơi g7.
Nhưng rõ ràng là bất cứ phương pháp tấn công nào cũng đòi hỏi:
1- Phải có kiến thúc hoàn hảo về các qui tắc "bình thường".
2. Phải có một khả năng vững chắc để đánh giá tình thế ngay cả những tình huống tinh tế phức tạp nhất (cân nhắc lợi hại cho chính xác).
3. Phải có trực giác.
4. Phải có óc tưởng tượng phong phú với chút ít liều lĩnh cùng tinh thần lạc quan hợp lý.
5. Phải có thói quen tính toán mau lẹ và chính xác mọi thế biến.
6. Phải có một kỹ thuật vượt bực.
Chỉ riêng chiến lược về đền bù cũng đã giải thích được rất nhiều ý tưởng mới mẻ của những tay kiện tướng hiện đại (dĩ nhiên trong số cũ thì có Lasker !). Thật thú vị để theo dõi tiếp những phát triển của quan điểm này trong tuơng lai.
Bây giờ thì chúng ta trở lại ván cờ giữa Lasker và Capablanca.
12...b6
Nhằm tấn công vào Chốt e4, nhưng kế hoạch này chậm quá, vả lại điểm e6 không được che chở. Tốt hơn là nên đi 12...¥d7 để rồi ¦ad8.
13.¥f4 ¥b7?
Với nước đi này, Đen sẽ phải bỏ được cặp Chốt chồng, nhưng lại tạo ra một điểm yếu nữa ở d6.
14.¥xd6 cxd6 15.¤d4 ¦ad8 16.¤e6
Với chỗ đứng này, quân Mã trắng gây nhiều khó khăn cho Đen ở vùng trung tâm. Tình thế của Đen thật là "thập tử nhất sinh!"
16...¦d7 17.¦ad1 ¤c8 18.¦f2 b5 19.¦fd2 ¦de7 20.b4
Trằng tiếp tục gây khó khăn cho Đen vì Đen không đẩy Chốt c6-c5 được để giải phóng cho Tượng. Ngược lại khi đi nước này Trắng đã làm yếu ô c4 của mình, nhưng so với yêu cầu giữ Tượng đen ở b7 bất động thì cứ phải đi.
20...¢f7 21.a3 ¥a8 22.¢f2 ¦a7 23.g4
Từng bước, quân Trắng chuẩn bị một cuộc tấn công bên sườn.
23...h6 24.¦d3 a5 25.h4 axb4 26.axb4 ¦ae7 27.¢f3 ¦g8 28.¢f4 g6 29.¦g3 g5+
ít tai hại hơn, Đen nên đi 29...gxf5, vì bây giờ Trẳng đã chiếm lấy cột h.
30.¢f3 ¤b6 31.hxg5 hxg5 32.¦h3
Đôi khi người ta đứng trước môt vấn đề nan giải: hai ngả đường biết chọn đường nào ? Hoặc là ăn Chốt để rồi cho đối phương cơ hội phản công hoặc là tìm cách bóp chết từ trong trứng nước mọi âm muu phản công của địch ?
Điều này phụ thuộc vào tình thế cụ thể và tùy tương quan lực lượng của ta và lực lượng phản công để quyết định, nhưng nói chung người ta thường chọn con đường thứ hai. Lasker cũng đã làm như thế, vì ông đánh giá rằng: nếu 32.¦xd6 thì quân Đen có thể chọn ¦h8 rồi ¤c4. Nước phòng ngừa trước cũng là một vấn đề quan trọng của trường phái hiện đại.
32...¦d7 33.¢g3!
Chuẩn bị cho một đòn phối hợp tiếp theo.
33...¢e8 34.¦dh1 ¥b7 35.e5
Giải phóng ô e4 cho Mã tiến lên.
35...dxe5 36.¤e4 ¤d5 37.¤6c5
Một con Mã đã sút xiềng
37...¥c8
Nếu chạy ¦ed7 thì 38.¤xb7 rồi 39.¤d6+ăn Xe.
38.¤xd7 ¥xd7 39.¦h7 ¦f8 40.¦a1
Bao vây toàn bộ !
¢d8 41.¦a8+ ¥c8 42.¤c5
Và Đen đầu hàng.
Như chúng ta vừa thấy, nước đi "đáng ngại" 12.f4-f5 đã không mang lại hậu quả đáng chê nào ! Tại sao vậy ? Vì Đen không lọt qua được để phản công. Tuy nhiên chúng ta có thể tin chắc là một phương pháp chiến đấu kiểu đó thật sự là con dao hai lưởi vì vậy phải hết sức thận trọng.
Trích từ quyển " Con đường dẫn đến thành công" Thầy Quách Anh Tú
COMMENTS