Ký kiệu và Thuật ngữ Cờ vua

Ký hiệu cờ vua là cách ghi lại ván đấu thông qua các chuỗi ký hiệu quân cờ kết hợp với vị trí của nó trên bàn cờ nhằm mục đích tham khảo, h...

Ký hiệu cờ vua là cách ghi lại ván đấu thông qua các chuỗi ký hiệu quân cờ kết hợp với vị trí của nó trên bàn cờ nhằm mục đích tham khảo, học tập, giảng dạy cũng như lưu trữ ván cờ.

1. Ký hiệu quân cờ.

Tiếng Anh                   Tiếng Việt

King (K)                     Vua (V)

Queen (Q)                   Hậu (H)

Rook (R)                     Xe (X)

Bishop (B)                  Tượng (T)

Knight (K)                  Mã (M)

Để đơn giản, quân Tốt không có ký hiệu.

2. Ký hiệu các ô trên bản đồ.

Cách xác định ô bằng tọa độ (nguồn: Wiki)

Kết hợp 2 yếu tố trên, ta có thể xác định vị trí quân:

Ở đây ta có ký hiệu: Xe ô a1: Xa1
                                 Vua e4: Ve4
                                 Vua h8: Vh8

3. Ký hiệu nước đi.

Ký hiệu nước đi: Tên quân cờ + ô xuất phát + hành động + ô đến.

Để đơn giản, chỉ khi có 2 quân cùng có thể đi đến cùng một chỗ thì mới cần xác định ô đến.

VD:

Ký hiệu là: 1.Ha1a8 có thể viết ngắn gọn là 1.Ha8.

Các ký hiệu hành động thường gặp:
Tiếng Việt                  English                   Ký hiệu
Chiếu                         Check                      +
Chiếu đôi                   Double check          ++
Chiếu hết                   Checkmate              #
Ăn quân                     Capture                   x
Phong cấp                                                  =
Bắt Tốt qua đường     e.p                          q.đ
Nhập thành gần          Kingside castle      O-O
Nhập thành xa            Queenside castle    O-O-O         

Ký hiệu nhập thành: O-O (nhập thành gần) hoặc O-O-O (nhập thành xa).

Nhập thành là nước đi đưa Vua vào vị trí an toàn và đưa Xe là quân hạng nặng ra vị trí chiến đấu một cách nhanh chóng. Điều kiện để có thể nhập thành là:

1. Quân Vua và Xe tham gia nhập thành chưa bao giờ di chuyển.

2. Không có quân nào nằm giữa Vua và Xe đó.

3. Vua không bị đang bị chiếu, các ô mà Vua sẽ di chuyển cũng không nằm dưới nước tấn công của bất kỳ quân nào của đối phương. Xe nhập thành đang bị tấn công hoặc Xe di chuyển qua các ô bị kiểm soát bởi đối phương vẫn được nhập thành.

Nhập thành gần O-O

Nhập thành xa O-O-O vẫn thực hiện được dù xe và nước xe đi qua bị kiểm soát

4. Ký hiệu đánh giá nước đi: 
Những người đánh giá này thường là những người có trình độ cờ vua tốt, cho nên các bạn đọc đánh giá giúp phân biệt được đâu là nước đi tốt, đâu là nước đi xấu.
VD: 1.d4! 
Những ký hiệu thường gặp nhất là:
+ Nước đi tốt             !
+ Nước đi rất tốt        !!
+ Nước đi xấu           ?
+ Nước đi ngớ ngẩn  ??
+ Nước đi suy đoán   !?
+ Nước đi có ý đồ     ?!
+ Thế cờ cân bằng     =
+ Trắng có lợi thế quyết định    + –
+ Đen có lợi thế quyết định       – +
+ Trắng thắng            1-0
+ Đen thắng               0-1
+ Hòa cờ                    1/2-1/2

5. Một số thuật ngữ thông dụng.

• Phương án, hay còn gọi là biến: Được xem là các nước đi như nhau và có thể sử dụng thay thế.
• Temp có thể hiểu là nước đi. Một cách nôm na, mất một "temp" có nghĩa là mất thêm một nước đi, hay chậm hơn 1 nước đi so với đối thủ.
• Fianchetto là thuật ngữ để chỉ Tượng phát triển lên ô b2, g2 đối với Trắng và b7, g7 đối với Đen.
• Gambit hiểu đơn giản là thí quân để giành lấy lợi thế, thường là để nhanh chóng phát triển lực lượng.
• Bẫy là nước đi đưa ra lợi thế cho đối phương, nhằm dẫn dụ đối phương đi nước đi sai lầm.

ĐK