BÀI 27 TRAO ĐỔI QUÂN

BÀI 27 TRAO ĐỔI QUÂN · Các cuộc trao đổi quân quan trọng đều ảnh hưởng ít nhiều đến bản chất của thế cờ vì thế phải thay đồi kế ho...

BÀI 27 TRAO ĐỔI QUÂN

· Các cuộc trao đổi quân quan trọng đều ảnh hưởng ít nhiều đến bản chất của thế cờ vì thế phải thay đồi kế hoạch chiến lược và việc thực hiện chiến thuật của kế hoạch ấy.

· Thông thường bên lợi thế về quân số đặt kế hoạch đơn giản hóa thế cờ chuyển sang tàn cuộc ưu thế .

· Khi cơ cấu chốt của đối phương bị suy yếu cũng thường đặt kế hoạch đơn giản hóa thế cờ bằng cách đổi Hậu để lấy mất một quân phòng thủ cần thiết của đối phương rồi mới tấn công các điểm yếu nầy.

Thí dụ 1 : Smyslov – Reshevsky

Nhận xét :

- Chốt d6 của Đen yếu .

- Xe + Hậu + Tượng chống Xe + Hậu + Mã.

- Quân của bên Trắng đứng rất tích cực .

Đánh giá thế cờ : Bên Trắng ưu thế .

1.£h4! £d7 2.£d8+ £xd8 3.¥xd8 ¤d7 4.¥c7 ¤c5 5.¦xd6 ¦c8 6.¥b6 ¤a4 7.¦xe6 ¤xb2 8.¦xe5 ¤c4 9.¦e6 ¤xb6 10.¦xb6 ¦xc3 11.¦xb7+- 1–0

Thí dụ 2 : Botvinnik – Sorokin

Nhận xét :

- Bên Trắng phát triển quân tốt hơn .

- Bên trắng kiểm soát cột d mở .

- Hậu Đen đang làm 2 nhiệm vụ giữ chốt e5 và ngăn nước a5.

- Đen đang đe dọa ¥g4

Đánh giá thế cờ : Bên Trắng ưu thế

1.£e3! £xe3 2.fxe3 ¥g4 3.a5 ¤c8 4.¦c1 ¥xf3 5.gxf3 ¤e7 6.¤d5! ¤c6 7.¤xf6+ gxf6 8.¦d7 ¦ab8 9.¢f2 ¤xa5 10.¦cc7 ¦bc8 11.¦xf7 ¦xc7 12.¦xc7+ ¢h8 13.¥d5 b5 14.b3 ¦d8 15.¢g3+- +-

· Trao đổi quân dựa trên một kế hoạch chiến lược đúng đắn chuyển về cờ tàn để khai thác các chốt yếu của đối phương .

Thí dụ : Reshevsky – Waliston, năm 1940 , phòng thủ Pháp

1.e4 e6 2.d4 d5 3.¤c3 dxe4 4.¤xe4 ¤d7 5.¤f3 ¤gf6 6.¤xf6+ ¤xf6 7.¥d3 c5 8.dxc5 ¥xc5 9.0–0 0–0 10.¥g5 b6 11.£e2 ¥b7 12.¦ad1 £c7 13.¥xf6 gxf6

Nhận xét :

- Cánh Vua của Đen suy yếu .

- Bên Đen có ưu thế hai Tượng.

- Bên trắng không thể khai thác các chốt yếu của bên Đen bằng một đợt tấn công trực tiếp vì hai Tượng mạnh của Đen phòng thủ rất kiến hiệu . Kế hoạch đúng của bên Trắng là đơn giản hóa thế cờ .

Đánh giá thế cờ : Bên trắng ưu thế .

14.¥e4! ¦ad8 15.¥xb7 £xb7 16.¤d2 ¥e7 17.¤e4 ¦xd1? 18.¦xd1 ¦d8 19.¦xd8+ ¥xd8 20.£d3 ¥e7 21.h3 £c7? 22.£g3+! £xg3 23.¤xg3 ¢f8 24.¢f1 ¢e8 25.¢e2 ¢d7 26.¢d3 ¢c6 27.¤e2 ¥c5 28.f4 b5? 29.g4 a6 30.¢e4 ¥f8 31.¤d4+ ¢d6 32.¤b3 ¥e7 33.¤d2 ¥f8 34.c4 ¢c5 35.cxb5 axb5 36.¤b3+ ¢d6 37.¤d4 ¢c5 38.f5 e5 39.¤f3 h6 40.h4 ¥e7 41.h5! ¥d6 42.a3 b4 43.a4 b3 44.¤d2 ¢b4 45.a5 ¢xa5 46.¤c4+ 1–0

· Có một số thế cờ bên thất thế về vị trí hoặc về quân số tìm cách đơn giản hóa thế cờ chuyển sang tàn cuộc để làm giảm bớt lợi thế của đối phương .

· Lý thuyết cờ tàn cho ta biết : Một quân nhẹ không thể thắng được , hai quân nhẹ chống 1 quân nhẹ thường là hòa cờ trừ một số thế cờ với hai Tượng chống Mã . Một Xe thường thủ hòa một xe + 1 quân nhẹ nhưng một Xe + 2 quân nhẹ lại thường thắng 1 Xe + 1 quân nhẹ .

Thí dụ : H. Steiner – Pachman , năm 1950 , phòng thủ Nimzowitch.

1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤c3 ¥b4 4.a3 ¥xc3+ 5.bxc3 0–0 6.e3 d6 7.¥d3 e5 8.¤e2 e4 9.¥b1 b6 10.¤g3 ¦e8 11.f3 ¥b7 12.0–0 ¤bd7 13.¦a2! c5 14.¦af2

Nhận xét :

- Bên Trắng gây áp lực mạnh trên cột f . Nếu 14...exf3 15.gxf3± Trắng có một trung tâm mạnh.

- Chốt chồng của bên Trắng ,Đen khó khai thác vì 14...¥a6 15.¤xe4 Trắng có một trung tâm mạnh .

Đánh giá thế cờ : Bên Trắng có thế cờ tốt hơn .

d5! 15.cxd5 ¥xd5 16.fxe4 ¤xe4 17.¤xe4 ¥xe4 18.¥xe4 ¦xe4 19.¦xf7 ¤f6 20.£b3 £d5! 21.£xd5 ¤xd5 22.dxc5 ¤xe3! 23.¥xe3 ¦xe3 24.cxb6 axb6 25.¦c7 ¦e6 26.a4 h6 27.¦f4 ¦ae8 28.h3 ¦g6 29.¢f2 ¦e5! 30.g4 ¦ge6 31.h4 ¦e2+ 32.¢g3 ¦2e3+ 33.¦f3 ¦3e4 34.h5 ¦e7 35.¦c6 ¦7e6 36.¦xe6 ¦xe6 37.¢f4 ¦c6 38.¢e5 ¦c5+ 39.¢d6 ¦c4 40.¦g3 ¢f7! 41.¦f3+ ¢e8 42.¦g3 ¢f7 43.a5! bxa5 44.¢d5 ¦f4 45.c4 ¢e8 46.¢c5 ¢d7 47.¢b5 ¢c7 48.c5 ¦f1! 49.g5 ¦b1+ 50.¢xa5 ¢c6 51.gxh6 gxh6 52.¦g6+ ¢xc5 53.¢a6 ¦h1 54.¦xh6 ¢d5 55.¦h8 ¢e6 ½–½

· Với một kế hoạch đơn giản hóa , trao đổi Hậu rất khó đánh giá một cách đúng đắn vì thế đôi khi chúng ta gặp tình huống cả hai bên đều đặt kế hoạch trao đổi Hậu .

Thí du 1 : Lasker – Tarrasch , phòng thủ Alekhine .

1.e4 ¤f6 2.e5 ¤d5 3.c4 ¤b6 4.d4 d6 5.f4 dxe5 6.fxe5 ¤c6 7.¥e3 ¥f5 8.¤c3 e6 9.¤f3 ¥b4 10.¥d3? ¥g4 11.¥e2 ¥xf3 12.gxf3 £h4+ 13.¥f2 £f4 14.¦g1 0–0–0 [14...h5 15.¦xg7 0–0–0] 15.¦g4 £xh2 16.¦h4 £g2! 17.¥f1 £g5 18.£c2 h5 19.¦d1 £h6 20.a3 ¥e7 21.¦h3 ¥g5 22.£e4 f6 23.exf6 £xf6 24.¥e2!

Nhận xét :

- Bên Đen lợi 1 chốt , Vua đã vào nơi an toàn .

- Bên Trắng có một trung tâm chốt mạnh , hai Tương mạnh.

- Nếu chuyển sang tàn cuộc thì bên Đen sẽ ưu thế .

Đánh giá thế cờ : Bên Đen có thế cờ tốt hơn .

24...£f5? Đổi Hậu không chuyển sang tàn cuộc mà là một trung cuộc không có Hậu 25.£xf5 exf5 26.¥d3 g6 27.¤e2 h4 28.f4 ¥f6 29.b4 ¢b8 30.d5 ¤e7 31.¢f1 ¤bc8? 32.b5! c6 33.bxc6 bxc6 34.¦b1+ ¢a8 35.¤d4! ¥xd4 36.¥xd4 ¦h7 37.¥e5 ¤d6 38.c5 ¤b7 39.d6 ¤d5 40.¦c1 ¦f8 41.¥a6 ¤f6 42.¥xf6 ¦xf6 43.¦e3 ¦f8 44.¦ce1 ¦hh8 45.d7 ¢b8 46.¦e8+ ¢c7 47.¥xb7 1–0

Thí dụ 2 : Capablanca – Bogoljubow , năm 1922 , Ván cờ Tây Ban Nha

1.e4 e5 2.¤f3 ¤c6 3.¥b5 a6 4.¥a4 ¤f6 5.0–0 ¥e7 6.¦e1 b5 7.¥b3 d6 8.c3 0–0 9.d4 exd4 10.cxd4 ¥g4 11.¥e3 ¤a5 12.¥c2 ¤c4 13.¥c1 c5 14.b3 ¤a5 15.¥b2 ¤c6 16.d5 ¤b4 17.¤bd2 ¤xc2 18.£xc2 ¦e8 19.£d3 h6 20.¤f1 ¤d7 21.h3 ¥h5? [21...¥xf3! 22.£xf3 ¥f6] 22.¤3d2! ¥f6 23.¥xf6 £xf6 24.a4 c4 25.bxc4 ¤c5 26.£e3 bxa4 27.f4! £e7 28.g4 ¥g6 29.f5 ¥h7 30.¤g3 £e5 31.¢g2 ¦ab8 32.¦ab1 f6 [32...¦b2!] 33.¤f3 ¦b2+ 34.¦xb2 £xb2+ 35.¦e2 £b3

Nhận xét :

- Bên Đen có một chốt thông và Mã đang đóng ở điểm mạnh .

- Th7 củ bên Đen bị loại khỏi vòng chiến .

Đánh giá thế cờ : Thế cờ bù đắp .

36.¤d4! £xe3 [36...£xc4? 37.¤e6!] 37.¦xe3 ¦b8 38.¦c3 ¢f7 39.¢f3 ¦b2 40.¤ge2 ¥g8 41.¤e6 ¤b3 42.c5! dxc5 43.¤xc5 ¤d2+ 44.¢f2 ¢e7 [44...¤b1?] 45.¢e1 ¤b1 46.¦d3 a3? [46...¢d6] 47.d6+ ¢d8 48.¤d4! ¦b6 49.¤de6+ ¥xe6 50.fxe6 ¦b8 51.e7+ ¢e8 52.¤xa6 1-0

· Trao đổi các quân nhẹ cũng là một yếu tố hết sức quan trọng cần một sự đánh giá thật đúng đắn .

Thí dụ 1 : Sporito – Pachman

Nhận xét :

Bên Trắng có ¥f3 rất linh hoạt và nó là một quân phòng thủ rất quan trọng .

Trung tâm chốt của bên trắng không có mối đe dọa trực tiếp .

Đánh giá thế cờ : Thế cờ cân bằng .

1.¥e4? ¥xe4 2.¦xe4 ¦fe8 3.¦ae1 ¦xe4 4.¦xe4 ¦d8 5.¢g2? b5! 6.b3 bxc4 7.bxc4 £b7! 8.¢f2 £a6 9.£e2 c5 10.h4 cxd4 11.¥b4 £a4 12.£d2 d3 13.¢g1 £c6 14.¦f4 ¥e5 15.¦f5 £e4 16.¦f1 £xc4 0–1

Thí dụ 2 : Botvinnik – Zagoriansky , năm 1943 , ván cờ Reti

1.¤f3 d5 2.c4 e6 3.b3 ¤f6 4.¥b2 ¥e7 5.e3 0–0 6.¤c3 c5 7.cxd5 ¤xd5 8.¤xd5 exd5 9.d4 cxd4? 10.£xd4 ¥f6 11.£d2 ¤c6 12.¥e2

Nhận xét :

- Bên Đen có chốt cô lập d5 .

- Các quân nhẹ sẽ trao đổi vì ¥b2 rất mạnh

- Nếu chuyển sang cờ tàn bên Trắng ưu thế .

Đánh giá thế cờ : Bên Trắng có thế cờ tốt hơn .

12...¥e6? Bên Đen có thể theå12...¥g4! 13.0–0 ¥xb2 14.£xb2 ¥xf3 15.¥xf3 £a5 16.¦fd1 ¦fd8² 13.0–0 ¥xb2 14.£xb2 £a5 15.¦fd1 ¦fd8 16.¦d2 ¦d7 17.¦ad1 ¦ad8 18.h3 h6 19.¤e5! ¤xe5 20.£xe5 £c5 21.¥f3 b6 22.£b2 ¦c8 23.£e5 ¦cd8 24.¦d4 a5 25.g4 £c6 26.g5 hxg5 27.£xg5 f6 28.£g6! ¥f7 29.£g4 f5? 30.£g5 £e6 31.¢h1 £e5 32.¦g1 ¦f8 33.£h6 ¦b8 34.¦h4 ¢f8 35.£h8+ ¥g8 36.¦f4 ¦bb7 37.¦g5 ¦f7 38.£h5 £a1+ 39.¢h2 g6 40.£xg6 ¥h7 41.£d6+ ¦be7 42.£d8+ 1–0

Thí dụ 3 : Lasker – Tartakover , năm 1923 , phòng thủ Caro-Kann

1.e4 c6 2.d4 d5 3.exd5 cxd5 4.¥d3 ¤c6 5.c3 ¤f6 6.¥f4 g6 7.h3 ¥g7 8.¤f3 ¤e4 [8...¤h5!] 9.¤bd2 f5 10.0–0 0–0

Nhận xét :

- Mã bên Đen ở tiền đồn e4 sớm muộn gì cũng bị đuổi đi .

- Bên Trắng có một điểm mạnh ở e5 , các quân của bên Trắng phát triển tốt hơn .

Đánh giá thế cờ : Bên Trắng có thế cờ tốt hơn .

11.¤e5! ¤xe5 12.¥xe5 ¥xe5 13.dxe5 ¤xd2 14.£xd2 f4?! 15.¦ad1! £c7 16.¦fe1 e6? 17.¦c1 £d8 18.¥e2 £a5 19.b4 £c7 20.c4! £xe5 21.cxd5 £d6 22.¥f3 ¦d8 23.£d4! ¥d7 24.£c5! £xc5 25.bxc5! ¦ac8 26.c6 bxc6 27.dxc6 ¥e8 28.c7 ¦d7 29.¦xe6 ¥f7 30.¦ec6 ¥d5 31.¥xd5+ ¦xd5 32.¦a6 ¢f7 33.¦xa7 ¢e7 34.¦a4 g5 35.¦ac4 ¢d7 36.¦c5 ¦xc5 37.¦xc5 ¦xc7 38.¦xc7+ ¢xc7 39.¢f1 ¢d6 40.¢e2 ¢d5 41.a4 ¢d4 42.¢f3 1–0

· Trao đổi quân thường là cách phòng thủ đúng trong những thế cờ mà đối phương có lợi thế về không gian .

Thí dụ : Trong lý thuyết khai cuộc Tây Ban Nha biến Steinitz

1.e4 e5 2.¤f3 ¤c6 3.¥b5 ¤f6 4.0–0 d6 5.d4 ¥d7 6.¤c3 ¥e7 7.¦e1 exd4 8.¤xd4 0–0