IV - TRUNG TÂM CỐ ĐỊNH Trong trường hợp này thế Chốt ở trung tâm bị khóa chặt và không thể thay đối trừ khi có những phương pháp khác thườ...
IV - TRUNG TÂM CỐ ĐỊNH
Trong trường hợp này thế Chốt ở trung tâm bị khóa chặt và không thể thay đối trừ khi có những phương pháp khác thường (thí quân kết hợp với tàn phá đột ngột), ở đây trung tâm có thể gồm có một Chốt ở mỗi phe. và thường là các con Chốt này nằm đối diện nhau. Cũng có thể có những đội hình Chốt khác ở Trung tâm.
Một trung tâm cố định tạo một tính chất đặc biệt cho thế cờ của cả hai bên. Trận đấu có thể tụ tập vào trung tâm, mà cả 2 phe đều hướng các quân của mình vào đó; nhưng trận chiến cũng có thể diễn ra ở các cánh khi một phe lợi dụng sự ổn định tương đối ở trung tâm để tung quân tấn công ở cánh sườn. Bây giờ ta hãy xét cả 2 phe đánh cách nào trong những thế cờ với trung tâm cố định.
Phe tấn công đóng quân ở trong và chung quanh trung tâm, và chiếm khu vực trung tâm càng rộng càng tốt. Ưu thế ở trung tâm ép buộc đối phương phải dần dần bỏ và rời trung tâm, và đây là nguyên do của những thất lợi về vị trí và quân số. Đôi khi phe tấn công, nhờ có ưu thế ở trung tâm, có thể tổ chức một đợt tấn công thắng lợi ở cánh sườn. Phe phòng thủ tìm cách lôi kéo các quân địch ra khỏi khu vực trung tâm hoặc đổi luôn các quân ấy. Trong cả 2 trường hợp, phe phòng thủ làm giảm bớt áp lực của đối phương và đồng thời chuẩn bị cho một đợt tấn công ở cánh sườn. Sau khi đẩy lùi đợt tấn công trực tiếp của địch, phe phòng thủ cũng có thế bắt đầu nghĩ đến phản công.
Các thế cờ trung tâm cố định đòi hỏi cả 2 phe phải thật khéo léo. Botvinnik rất là điêu luyện trong những thế cờ này và chúng tôi sẽ nêu ra một ván cờ của ông để làm ví dụ về đề tài này.
Trong ( hình). Botvinnik cầm quân Đen đấu với M. Stolberg (giải vô địch Liên Xô 1940).
Trong thế cờ này, Trắng muốn các quân mình núp ở e5 và c5 và Đen cũng tìm cách làm như vậy trên các ô e4 và c4 của Đen. Cũng như mọi khi Botvinnik đánh một cách hợp lý và đạt được 1 ưu thế quyết định sau vài nước đi.
1...¥f5!
Đổi Tượng sẽ làm cho Đen dễ dàng đạt được sự kiểm soát các ô e4 và c4.
2.£c2 ¥e4 3.b5
Nước đi này giúp cho Đen có cơ hội giữ vững ô rất quan trọng c4. Nếu đi 3.¦ad1 thì hay hơn.
Dở nếu đi 5.¤xd5 ¤xd5 6.¥xa5 ¦e3 với áp lực mạnh của Đen.
Đen thừa dịp triệt bớt số quân của Trắng đang bảo vệ ô e4.
Chính xác hơn có thế là 9...¤d6 và 10...¤fe4. Nhưng nước đi trong ván cờ cũng khá đủ sức.
Trắng chỉ có một Chốt f5 ở trung tâm, và đây là một triệu chứng có điêu bất thường dưới hình thức các việc sắp xảy đến.
16.¥c1 ¦e4
Trong suốt thời gian này, các sự việc đều tập trung đúng vào tiền đồn này ở trung tâm.
Bây giờ trung tâm trở thành một nơi đóng quân thoải mái cho hầu hết các quân Đen.
Nhờ tập trung quân vào trung tâm, Đen đã có thể đưa các quân nặng xâm nhập vào trận địa địch. Bây giờ đến giai đoạn quyết định tấn công Vua.
Chúng tôi đưa ra một ví dụ nữa về phương pháp đánh của Botvinnik trong các thế cờ với trung tâm cố định. (Hình ) là thế cờ lấy trong ván cờ đấu với Kotov trong giải vô địch Liên Xô 1941.
Xem xét hết mọi khía cạnh thì thấy Trắng có thế cờ tốt hơn. Vua Đen đã mất cơ hội nhập thành và các quân Đen ở cánh Vua vẫn chưa triển khai. Điều đáng học hỏi nhất là cách mà Botvinnik khéo léo khai thác các ưu thế trong thế cờ của mình. Bằng cách tập trung quân có phương pháp vào trung tâm. ông ta đã bắt kịp được ưu thế của đối phương trong việc triển khai và có thể nắm được thế chủ động.
Con Hậu đi đến e6, từ đó nó có thể kiểm soát cả 2 ô trung tâm quan trọng e4 và c4.
Trắng quyết định nhịn ăn quân ở c4 vì sợ đợt sóng Chốt ở cánh Hậu, sau 5.¦xc4 dxc4. Nhưng dầu sao đây cũng là cách đi hay nhất, vì bây giờ vòng siết của các quân Đen trên ô c4 và e4 làm cho Trắng không đi được nước đi nào tích cực nữa.
Trắng thấy là khó tiếp tục đi theo bất cứ một đường lối tích cực nào và đang đi các nước chờ đợi. Trong khi đó thì Botvinnik hoàn tất triển khai và đưa quân thêm trù bị mới tham chiến ở trung tâm.
Trắng toan tính để tìm được những cơ hội cứu vãn ván cờ với cặp Tượng. Nhưng các cuộc điều quân tinh vi của Botvinnik chứng minh cách phải thực hiện tấn công trong một thế cờ với các con Tượng ở trên các ô khác màu.
12...dxe4 13.¤f4 ¥xf4! 14.exf4 £d5!
Nước đi có tính cách quyết định. Trắng không những mất con Chốt ở a2 mà còn mất cả các khả năng ngăn ngừa các quân Đen tấn công Vua một cách hung hãng. Nếu bây giờ con Hậu phong tỏa con Chốt Vua bằng 15.£e3, thì Đen có thể ăn Chốt a bằng 15... ¦xc1 16.¦xc1 £xa2nhưng cũng có thể gia tăng áp lực bằng 15... ¦hc6.
15.£g2 ¦hc6 16.¦xc4 ¦xc4 17.h3 b4 18.¢h2 e3
Đơn giản và quyết định nước đáp lại của Trắng là bắt buộc.
19.£xd5 ¦c2+ 20.¢g1 ¥xd5 Trắng chịu thua.
Cho tới đây chúng ta đã xét những thế cờ với một trung tâm cố định, trong đó cả 2 phe đều có Chốt nằm đối diện nhau. Nhưng ta cũng xét đến những kiểu trung tâm cố định khác. Trong nhiều ván cờ, ta thấy xuất hiện Chốt cô lập ở trung tâm, như khi Trắng có một Chốt ở d4 và Đen chỉ có một Chốt ở ô d5 của Đen. Đây cũng là một trung tâm cố định, vì bất luận một sự thay đổi nào đều đòi hỏi phải dùng những biện pháp dứt khoát mà rất hiếm thấy áp dụng
Sau đây là một ví dụ về phương pháp đánh trong một thế cờ với 1 Chốt “d” cô lập. Thế cờ trong (hình ) xuất hiện trong một ván cờ giữa Botvinnik và Vidmar ở Nottingham 1936.
Trắng có một Chốt cô lập ở d4. Trên thực tế đây là một Chốt cố định, vì Trắng khó có thế chọc thủng hàng rào quân Đen đang phong tỏa ô d5. Nhưng nếu Trắng muốn giải tỏa ô d5 thì cũng sẽ bị thiệt hại vì điểu này giúp cho Trắng được một sự hỗ trợ đáng tin cậy của các quân mình ở một ô tiếp cận. Một lần nữa, chúng ta nghiên cứu kỹ lưỡng cách điều quân của Botvinnik ở đây đó là cách điển hình cho các thế cờ này.
1.£d3
Với 2 mục đích tạo đe dọa ô h7 bằng ¥c2và chuyển con Hậu đến ô h3 nơi đó nó sẽ được dùng 1 thế tấn công quan trọng.
1...¤bd5 2.¤e5
Một vị trí an toàn và chắc chắn cho con Mã. Ở đâv nó đe dọa điểm h7 một cách nguy hiểm và nó cũng hỗ trợ các Chốt Trắng trong các nỗ lực tấn công trên cánh Vua.
2...¥c6 3.¦ad1 ¤b4 4.£h3 ¥d5
Một sai lầm nghiêm trọng. Đen không nên hoang phí con Tượng ở ô Trắng của mình; nếu cần phải đổi, thì nên đổi với con Mã ở e5. Botvinnik khai thác sai lầm của đối phương 1 cách thật hữu hiệu.
5.¤xd5 ¤bxd5 6.f4!
Bây giờ cột f đã mở và sự kiếm soát của Đen trên điếm d5 đã bị suy yếu. Trong giai đoạn kế tiếp của ván cờ con Tượng Trắng ở b3 đóng 1 vai trò quan trọng. Do đó nếu Đen không làm mất con Tượng Hậu của mình thì bây giờ có thể trở thành một địch thủ đáng ngại của con Tượng Trắng ở b3.
6...¦c8
Đen không bảo vệ được thế cờ của mình một cách hay nhất. Đen có, thể chống cự cứng rắn hơn bằng 6...g6. Như vậy, Botvinnik phải mất nhiều công sức để bẻ gãy dãy Chốt đối phương ở cánh Vua. Sau 7.¥h6 ¦e8 8.g4, Trắng có thể phải đi nước không thể tránh được f4-f5. Điều lý thú là ta thấy nước tấn mạnh của Chốt g2-g4 thực hiện được là nhờ Đen đã đổi con Tượng Hậu của mình. Bạn chắc đã nhận thấy vai trò quan trọng của con Tượng này như thế nào đối với sự phòng thủ của Đen trong các thế cờ với Chốt cô lập như kiểu này.
7.f5 exf5 8.¦xf5 £d6
Như vậy thì thua ngay. Đen có thế tổ chức chống cự hay hơn sau 8...¦c7, nhưng dù cho có như vậy đi nữa thì 9.¦df1 vẫn là một nước đe dọa khó đỡ.
9.¤xf7!
Botvinnik đang lợi dụng vị trí không thích đáng của các quân Đen. Vua ăn Mã thì dở. vì có 10.¦xd5.
9...¦xf7 10.¥xf6 ¥xf6
Hoặc 10...¤xf6 11.¦xf6 và 12.£xc8
11.¦xd5 £c6 12.¦d6 Trắng tránh cái bẫy 12.¦c5? ¥xd4+
12...£e8 13.¦d7 Đen chịu thua.
Đến lúc ta kết luận : Trong những thế cờ với các trung tâm cố định, ta có thể triển khai theo hai đường hướng khác nhau. Phe tấn công có thể tìm cách gia tăng một cách có phương pháp sức mạnh ở trung tâm cho tới khi đạt được một ưu thế quyết định. Một phương pháp quan trọng để thực hiện điều này là thanh toán các Chốt địch đang bảo vệ các ô trung tâm. Khi phe tấn công đã thực sự nắm được quyền điều khiến trung tâm rồi, thì có thế đặt kế hoạch đánh thốc xuống luôn, hoặc có thế chuyển qua tấn công bên cánh sườn.
Nhưng cũng có một phương pháp khác nữa. Phe tấn công lập tức đánh ở cánh sườn và lợi dụng ưu thế thực hiện được một cuộc phản công quyết định ở đây được. Vì lý do đó, dĩ nhiên ta phải luôn luôn nghĩ đến trung tâm, vì sự an toàn ở trung tâm là điều kiện tiên quyết cho mọi kiểu cách tấn công ở cánh sườn.
Trong cả hai trường hợp này, phe phòng thủ chờ đợi cho kế hoạch tấn công của đối phương phát tác và kế đó bắt đầu hành quân ở khu vực khác của trận tuyến để đánh lạc hướng lực lượng địch.
Bây giờ ta hãy xét đến vấn đề làm cách nào những thế cờ với trung tâm cố định có thế chuyến thành những kiểu đội hình Chốt trung tâm khác.
Bằng cách phá tan các Chốt đối phương ta có thể dể dàng chuyến thế cờ với trung tâm cố định thành một thế cờ với trung tâm di động, và nếu Chốt của cả 2 phe đều biến mất thì ta có 1 trung tâm hở. Từ những thế cờ với một trung tâm kín có thể dễ dàng luân phiên chuyển sang trung tâm cố định và cả trung tâm di động nữa. Một vấn đề cần phải chú trọng đặc biệt là làm cách nào để chuyển từ trung tâm di động thành trung tâm cố định. Đó mới là những khó khăn lớn đòi hỏi phải thật là khéo léo.
Chúng ta xét ví dụ sau đây về một thế cờ xuất hiện trong ván cờ giữa Lilienthal và Flohr năm 1935. Trong ván cờ này, ta có một trường hợp lý thú về sự thay đổi kiểu đội hình Chốt ở trung tâm.
Trong thế cờ này. Đen gây áp lực nặng trên e4. Nếu Trắng chỉ làm cái công việc bảo vệ Chốt mà thôi, thì Trắng sẽ bị nguy cơ mất thế chủ động. Như vậy Trắng phải làm một cái gì đó cho thế Chốt của mình ở trung tâm.
Nhưng mà cái gì? Tại sao không đi e5? (Một nước đi như vậy thật sự có thể thực hiện được vào một lúc thích hợp. Về vấn đề này, bạn có thể nghiên cứu ván cờ Kotov - Gligoric, Moscou 1947. Nhưng có nhiều tình huống đặc biệt chứng minh cho nước đi này). Lilienthal tìm ra một giải pháp đẹp đẽ cho vấn đề khó khăn này.
1.d5! exd5 2.¤d4!
Một nước đi đáng chú ý. Bây giờ Trắng đe dọa nước quyết định 3.¤f5 và 4.£g5. Đột nhiên thế cờ của Đen biến sang một dạng chưa từng thấy trước đây. Trắng đã mở trung tâm và không những kích động con Tượng của mình thôi, mà còn kết hợp tất cả các quân lại để tấn công ở các nước đi kế tiếp.
2...¥c5 3.e5
Lilienthal muốn dùng Chốt để tấn công, nhưng làm như vậy thì đối phương có cơ hội tố chức phòng thủ. Nhiều dịp thắng thật hay có thế đạt được với 3.¦xc5! bxc5 4.¤f5 d4 5.£g5.
3...¤e4 4.f3 £e8!
Thật hay! Bằng cách thí quân, Đen đạt được một thế trung tâm di động nguy hiểm, được hỗ trợ bởi các lực lượng linh hoạt.
5.fxe4 £xe5 6.¦e1 ¦e8
Bây giờ Đen ăn được con Chốt thứ 3 đổi Mã, và như thế, thêm vào các điều khác, đã phục hồi được thế cân bằng về quân số. Đến phiên Trắng phải cố gắng để giữ thế cân băng.
7.¢h1 dxe4 8.¥c2 ¦d8 9.¦d1 h6 10.¥c3 f5 (Hình)
Làm thế nào Trắng thoát được sự đe dọa tấn công của Trung tâm Chốt di động của phe Đen? Với cách điêu quân đẹp đẽ sau đây, Lilienthal giải quyết được vấn đề khó khăn này trong một cách đánh phối hợp.
11.¦d2!
Sau 11...f4 tiếp theo là 12.¤e6! ¦e8 (12...¦xd2 13.£xd2 £xe6 14.¥b3) 13.£h3 £b8 14.¥b3 Trắng thắng.
11...¦f8 12.£e1 ¢h8?
Bây giờ Đen mất thế chủ động. Cách đánh đúng đắn là 12...f4 với các nước đe dọa e3 và f3 Đen mất thời giờ, nhờ đó Trắng được một dịp may tự cứu được.
13.¤e2 £e7 14.£d1 ¥c6 15.¤d4 ¥d7 16.¤b3 ¥e6 17.¤xc5 £xc5
Con Tượng nguy hiểm nhất của Đen đã bị thí rồi và ta đã có thể nói là Trắng đạt được ưu thế. Nhưng bây giờ thật sự Lilienthal lại đi một nước không chính xác, và ván cờ rất lý thú này kết thúc một cách hữu nghị.
18.¦d6?
Nước đi đúng là 18.£a1 £e7 19.¥e5 hoặc ¦d6
18...£xc3 19.¦xe6 ¢h7 20.h3 ¦c8 21.¥b3 £e3 22.¥c2 £f2 23.¥b3 ¦c3 24.¦e8 ¦d3 25.£h5 £e1+
Hòa vì chiếu bất tận ở các ô el và g3.
Hồ Văn Huỳnh, hiệu chỉnh và trích trong trong quyển"Nghệ thuật trung cuộc" do thầy Quách Anh Tú, biên dịch
Hồ Văn Huỳnh, hiệu chỉnh và trích trong trong quyển"Nghệ thuật trung cuộc" do thầy Quách Anh Tú, biên dịch
COMMENTS