III - TRUNG TÂM DI ĐỘNG Khi phe có một dãy Chốt ở trung tâm gồm ít nhất là 2 Chốt liên kết, thì có thể đó là một lợi thế rõ rệt. Trong các...
III - TRUNG TÂM DI ĐỘNG
Khi phe có một dãy Chốt ở trung tâm gồm ít nhất là 2 Chốt liên kết, thì có thể đó là một lợi thế rõ rệt. Trong các trường hợp mà một phe hoàn toàn không có con Chốt nào ở trung tâm hay chỉ có một Chốt thôi, thì ta gọi đó là một trung tâm di động.
Ta đánh thế nào đây với thế cờ có trung tâm Chổt di động? Phe có Chốt ở trung tâm (dĩ nhiên là chúng ta không kể đến trường hợp Chốt trung tâm bị suy yếu và cần được bảo vệ) thường tìm cách tấn Chốt và tạo ra một hoặc 2 Chốt thông ở trung tâm, để có thể quyết định kết quả của trận đấu. Nhưng không phải lúc nào cũng có thể, thực hiện thành công được một kế hoạch hành quân lý tưởng như thế. Mà thường hơn thì ta thấy phe kiểm soát trung tâm tìm cách đẩy các quân đối phương ra xa các ô trung tâm với sự trợ lực của các con Chốt, sau đó chuyến qua tấn công bên cạnh sườn là nơi có thể quyết định trận đấu. Kế hoạch đánh của phe phòng thủ là tìm cách chiếm hoặc phong tỏa các Chốt địch. Đó là vấn đề thứ nhất. Kế đó là phá hoặc diệt trung tâm. Một trung tâm Chốt thường ngăn cản phe phòng thủ không tổ chức được phản công ở các cánh. Tất cả sự chú ý của ta đều phải tập trung vào trung tâm.
Chúng tôi sẽ trình bày một ví dụ về lôi đánh này chọn trong tàn cuộc của ván cờ Konstantinopolsky - Kotov (giải vô địch Liên Xô 1945) (Hình).
Trắng chỉ có một phương pháp đạt được lối đánh linh hoạt. Đó là tạo một trung tâm Chốt di động bằng f2 - f3 và e3 - e4. Trong những trường hợp này, các Chốt ở d4 và e4, được cặp Tượng hỗ trợ, có thể tiến lên và đánh lui các quân địch.
Đen tìm cách trì hoãn bước tiến của các Chốt Trắng bằng cách dần dần phong tỏa chúng hoặc thanh toán chúng.
1.¦e1 ¥c8
Mưu toan đầu tiên hạn chế con Chốt ở ô e3 của Trắng
Con Tượng thì sẽ đưa đến f5.
2.f3 ¤xc3 3.¥xc3 ¥f5 4.£d2 h5
Đen muốn ngăn cản g3 - g4 và định đi h5 - h4.
5.¦e2 £d7!
Một nước đi thấy xa. Đen không thể ngăn cản bước tiến của Chốt e, và do đó định để nó tiến xa cho đến e5 rồi mới phong tỏa trung tâm Chốt của đối phương ở các ô d5 và e6. Do đó, Đen cũng phải đổi con Tượng năm trên các ô trắng.
6.¦ae1 ¥h3 7.¥h1 ¦e6 8.e4 dxe4 9.fxe4 ¦ae8 10.¥f3
Đen đang đe dọa 10...¥g4 11.¦e3 £e7 12.£d3 ¤d5.
10...¥g4 11.£f4 ¥xf3 12.£xf3 £e7 13.e5
Bắt buộc. Bây giờ thì các Chốt Trắng bị phong tỏa. Thêm nữa, Trắng có một con Tượng bất lực đang di chuyển trên các ô mà phần lớn là bị chận bởi chính các con Chốt của phe mình.
13...¤d5 14.¥d2
Và ở đây Đen tiếp tục 14...£a3đưa đến những rắc rối nguy hiểm vì Trắng sẽ tấn công trên điểm f7. Thay vì vậy, Đen có nên đi 14...h4!với 1 thế rất hay.
Sau đây là một ví dụ nữa trong đó Đen thành công trong việc ngăn chặn bước tiến của các Chốt trung tâm đối phương. Thế cờ trong (Hình) lấy từ ván cờ Reshevsky - Botvinnik (A.V.R.0.1938).
Thế cờ này xuất hiện qua một lối đánh đã được biết rỏ về lý thuyết; bây giờ Reshevsky định tấn Chốt trung tâm. Do đó ông ta triển khai con Tượng lên g2.
1.g3 ¤d7 2.¥g2 ¤f6
Botvinnik cũng quy hết sự chú ý của mình vào trung tâm. Con Mã ở f6 ngăn chận bướe tiến của con Chốt đến e4.
3.0–0 ¥d6 4.¤c3 c6 5.b4?
Reshevsky đi trật đường. Òng ta nên đi ngay 5.£d3để sau đó tiếp tục f3 và e4. Danh thủ Mỹ định phối hợp sự tấn công ở trung tâm với sự tăng cường thế trận ở cánh Hậu; sự kiện này giúp cho Botvinnik có cơ hội giành lấy thế chủ động.
5...a6 6.¦e1 ¦e8 7.¥b2 ¥f8 8.£d3 ¥e6 9.f3 ¤d7!
Một cú đánh trả tế nhị. Bây giờ để đáp lại 10.e4, có thế tiếp tục bằng 10...dxe4 11.fxe4 ¤e5 12.£d1 ¥g4 13.¤e2 ¤f3+ 14.¥xf3 ¥xf3 15.e5 £g5hoặc £b6 với ưu thế rất lớn cho phe Đen.
10.¤a4 b6!
Đây là một nước đi tuyệt vời nữa của Botvinnik ông ta không để lộ các kế hoạch của mình nhưng chờ cho Trắng đi ¦ac1
11.¦ac1 b5 12.¤c5 ¤b6 13.¥c3 ¦a7
Botvinnik tiếp tục đeo đuổi sách lược đúng đắn của mình, và ngăn chận nước tấn e3-e4 bằng mọi cách. Con Xe được đặt ở vị trí sẵn sàng để vượt qua hàng thứ hai và đến cột mà ở đó nó sẽ rất hữu dụng.
14.e4 ¤c4 15.¦a1 ¥xc5! 16.dxc5 ¦d7
Tình hình phe Trắng trở nên gay go. Trung tâm Chốt của Trắng không còn gì nữa và bây giờ thì phải dốc tâm phòng thủ trung tâm bị suy yếu của mình.
17.£d4 f6 18.f4 dxe4 19.£xe4 ¦d3 20.¦ac1 ¦xc3 21.¦xc3 ¥f7 22.¦d3(Hình)
Ở đây Botvinnik đã đi nước sai lầm 22...£b8? đế đốỉ thủ đầy mưu lược của ông thủ hòa được. Nước đi đơn giản 22...£c8 có thế thắng dễ dàng; thật vậy 23.¦ed1 ¦xe4 24.¥xe4 ¥d5! 25.¥xd5+ cxd5 26.¦xd5 £e6 27.f5 £e3+! 28.¢g2 h5
Chúng tôi đã cố ý bắt đầu với những thê cờ trong đó phe phòng thủ đã thành công trong việc đẩy lui các nước tấn công của Chốt Trắng. Đáng thương cho những đấu thủ nào không đề ra được đúng lúc các biện pháp để ngăn chặn chúng. Nếu không kiêm soát chúng nổi, thì các Chốt trung tâm có thế dễ dàng đánh giạt tất cả các lực lượng phòng thủ và gieo rắc kinh hoàng và khủng khiếp trong hàng ngũ địch.
Ván cờ Kotov - Unzicke (Saltsịobađen 1952) có thể được nêu ra làm ví dụ về cách chiến thắng theo kiểu này đối với 1 dàn Chốt ở trung tâm (Hình).
Trắng lập tức bắt đầu xây dựng một trung tâm Chốt di động. Đen vì không đề ra được những biện pháp phòng ngừa trước, nên không thể làm gì được chống với đợt tấn công của đối phương vào trung tâm.
1.f3 ¤b8
Y định là đi quân này đến c6 nhưng có nhiều khả năng phòng thủ hay hơn bằng 1...¤c7 và ...¤a6
2.£d3 ¦e8 3.¤g3 ¤c6 4.¥b2 ¦c8 5.¦ae1 h6
Đen dọn chỗ cho Mã ở h7. Nhưng củng khó mà xử trí hữu hiệu với đợt tấn công của Chốt Trắng. Bằng 5...c4 6.£c2 b5 7.e4 g6 8.e5 ¤d7 9.f4 f5. Đen có thể đã ngăn ngừa được các nước tiến ở trung tâm
6.e4 cxd4 7.cxd4 dxe4 8.fxe4 ¤e5 9.£d1 ¤c4 10.¥c1 Đen thua; Đen không có cách nào đối phó với trung tâm mạnh của Trắng. Hơn nữa có nhiều nước đe dọa nguy hiểm ở cánh Vua, và Đen không thể bảo vệ các điểm g7 và h6.
10...¤h7 11.e5 ¦e6 12.¦e4
Bây giờ các thế cờ của Trắng tự nó khai triển. Trắng có thể tùy ý và yên trí tập họp lực lượng để tràn xuống cánh Vua.
12...¤f8 13.¤f5 ¢h8 14.£h5 ¦c7 15.¦h4 ¤h7 16.¤xg7!
Một nước thí đơn giản phá tan thành lũy phòng thủ của Đen ở cánh Vua.
16...¢xg7 17.¥xh6+ ¢g8 18.¦g4+ ¦g6 19.e6! Đen chịu thua.
Ta tóm lược lại : Trong các thế cờ với trung tầm Chốt di động, mọi việc đều tùy thuộc các vấn đề sau đây. Phe phòng thủ có thể ngăn chận đợt tấn Chốt của phe tấn công và phong tỏa chúng được không? Nếu dược, thì điều này có nghĩa là một thắng lợi ngoại lệ. Sau khi chận đứng được bước tiến của các Chốt trung tâm. phe phòng thủ còn có thể bắt đâu nghĩ đến việc làm cách nào để có thế tiêu diệt trung tâm ấy. Nhưng một khi trung tâm Chốt nới lỏng ra hoặc có thể di chuyển một cách tự do thì hy vọng cứu vãn ván cờ giảm xuống. Do đó khi đối phương đả thành công trong việc xây dựng một trung tâm Chốt, thì mọi biện pháp chận đứng và phong tỏa Chốt phải được làm đúng lúc.
Bây giờ chúng ta xét đến một vấn đề quan trọng liên quan tới việc chuyển thế cờ với một trung tâm Chốt di động sang thế cờ với một trung tâm Chốt thuộc kiểu khác.
Bằng cách đổi Chốt ở trung tâm có thế làm xuất hiện những thế cờ với một trung tâm hở, và bằng cách trì hoãn các cuộc điều động làm chậm bớt nhịp độ đánh thì có khi tạo ra được những thế cờ với trung tâm Chốt đóng kín. Nhưng quan trọng hơn cả vẫn là chuyển ngược lại. Một thế cờ với một trung tâm hở không "thể chuyển thành một thế cờ với trung tâm di động (dĩ nhiên là không có Chốt nào cả), nhưng một thế cờ có trung tâm kín có thế dễ dàng chuyển sang một thế cờ trong đó các Chốt đột nhiên có thế tiến lên được. Chuyện này thường xảy sau một đợt thí quân của phe tấn công. Bằng cách thí quân nhẹ hoặc ngay cả thí 1 Xe, 1 phe đột nhiên đánh bể một trung tâm kín và đạt được một thế cờ với các Chốt di động Kiểu chuyển thế này thường xảy ra và ta phải luôn luôn ghi nhớ trong trí.
Chẳng hạn, ta hãy xem Euwe thực hiện một cách tuyệt diệu 1 cuộc thí quân như thế trong một ván cờ với Alekhine năm 1935 (ván thứ 26 trong trận đấu).
Trung tâm bị đóng kín, nhưng nhờ có nước thí sáng chói sau đây mà các Chốt Trắng di chuyển được.
1.¤xf5! ¥xc3 2.¤xd6 £b8 3.¤xe4 ¥f6 4.¤d2!
Với nước đe dọa khó chịu e2-e4-e5. Alekhine tìm cách làm lụt bớt sức mạnh của cuộc tấn Chốt này.
4...g5! 5.e4 gxf4 6.gxf4 ¥d4 7.e5 £e8 8.e6 ¦g8
Các quân Đen bị hạn chế bởi thế mạnh kinh khủng của các Chốt liên hoàn của đối phương ở trung tâm. Ta không lạ gì khi thấy Euwe nhanh chóng đạt được một ưu thế quyết định, mặc dầu có một nước đi không đúng xen vào.
9.¤f3
Mạnh hơn có thể là 9.£h3với một số nước đe dọa nguy hiểm.
9...£g6 10.¦g1 ¥xg1 11.¦xg1 £f6?
Đến lượt Đen phạm một sai lầm 11...£f5 là nước đi đúng.
12.¤g5! ¦g7 13.exd7 ¦xd7 14.£e3 ¦e7 15.¤e6 ¦f8 16.£e5 £xe5 17.fxe5 ¦f5
Trắng thắng trong tàn cuộc, nhưng đòi hỏi một kỹ thuật chính xác.
18.¦e1 h6 19.¤d8 ¦f2 20.e6 ¦d2 21.¤c6 ¦e8 22.e7 b5 23.¤d8 ¢g7 24.¤b7 ¢f6 25.¦e6+ ¢g5 26.¤d6 ¦xe7 27.¤e4+
Đen chịu thua.
Hồ Văn Huỳnh, hiệu chỉnh và trích trong trong quyển"Nghệ thuật trung cuộc" do thầy Quách Anh Tú, biên dịch
Hồ Văn Huỳnh, hiệu chỉnh và trích trong trong quyển"Nghệ thuật trung cuộc" do thầy Quách Anh Tú, biên dịch
COMMENTS