Chúng ta sẽ còn trở lại vấn đề đánh đổi Tượng ô Trắng. Bây giờ chúng ta hãy quan sát phương pháp phòng thủ đối với cuộc tấn công bằng thiểu...
Chúng ta sẽ còn trở lại vấn đề đánh đổi Tượng ô Trắng. Bây giờ chúng ta hãy quan sát phương pháp phòng thủ đối với cuộc tấn công bằng thiểu số Chốt.
a) Đen phản công bằng Chốt vào cánh Vua
Vào những thời điểm đầu tiên sau khi cấu trúc Chốt Carlsbad xuất hiện trong thực tiễn thi đấu, người ta suy luận rằng cách chơi hợp lý nhất của Đen ắt hẳn là dâng Chốt lên gây áp lực lên cánh Vua. Sau đây là một thí dụ về chiến lược của những năm đầu tiên đó.
Gambit-Hậu
BOGOLYUBOV - RUBINSTEIN [D65]
(San Remo, 1930)
1.d4 d5 2.¤f3 ¤f6 3.c4 e6 4.¥g5 ¤bd7 5.e3 ¥e7 6.¤c3 0–0 7.¦c1 ¦e8 8.a3 a6 9.cxd5
Với nước đi này, bên Trắng đưa ván cờ hướng về cấu trúc Carlsbad. Tuy nhiên, dường như trong cuộc tấn công bằng thiểu số Chốt, vị trí của Xe trong ván cờ này ở bl tốt hơn cả, hơn nữa với 8.a3 a6, có ích lợi hơn cho Đen. Chính khi bên Trắng tiếp tục chơi theo hướng này, nước cờ 9.c5 chẳng hạn có khả năng áp đảo Đen ở cánh Hậu.
9...exd5 10.¥d3 c6 11.0–0 ¤f8 12.£c2 ¤h5?!
Vào thời đó, đây là một nước cờ được ưa chuộng.
Những giải thi đấu về sau cho thấy 12...¤e4 hoặc 12...¤g6 đều giàu triển vọng hơn.
13.¥xe7 £xe7
Trong ván Alekhine-Taylor (Nottingham, 1936) sau 13...¦xe7 (không có các nước 8.a3 a6) 14.b4 b5 15.¤e5 ¥b7 16.¤e2 ¦e6 17.g4 ¤f6 18.f4, Trắng ưu thế.
14.b4 ¥e6 15.£b2 ¦ad8 16.a4 g5!?
Sau nước đi này, cuộc chiến diễn ra ở các hai cánh, tuy nhiên cuộc tấn công của Trắng tỏ ra mãnh liệt hơn.
17.b5 axb5 18.axb5 g4 19.¤d2 ¥c8 20.¦fe1 f5 21.¤a2 ¦d6 22.bxc6 bxc6 23.£b6
Bên Trắng xác định được mục tiêu công phá trong khi ở cánh Vua, bên Đen vẫn chưa thực hiện được gì.
23...¥d7 24.¤b4 ¤f6!
Việc gián tiếp phòng thủ Chốt c6 sau 25.¤xc6 £e6 26.¥b5 ¦c8 làm cho Trắng mất quân.
25.¦c2 ¤e4 26.¥xe4 fxe4 27.¦ec1 £f6 28.£b7 ¦e7
Rubinstein thực hiện việc phòng thủ Chốt c6 một cách sắc sảo bằng cách phản công vào cánh Vua, tuy nhiên thế trận chiến lược của Đen vẫn còn khó khàn.
29.£a8 ¦f7 30.¤f1 h5 31.¤g3 h4 32.¤h5 £g5 33.£b8!
Nước 33.¤f4 tạo thêm khó khăn một cách vô ích vì Đen chơi 33...¦xf4
33...¦h6 34.¤f4 g3 35.¤xc6?
Sai lầm hiển nhiên! Nếu chơi 35.fxg3 hxg3 36.h3, cuộc tấn công của Đen đi vào ngõ cụt, mà lại bắt được Chốt yếu c6.
35...gxf2+ 36.¢xf2 ¥xc6 37.¦xc6 ¦xc6 38.¦xc6 h3!
Cần phải chơi tài tình vì nếu 39.g3thì 39...£h5
39.gxh3 £h5 40.¢e1 £f3 41.¦g6+ ¢h7 42.¦g3 £h1+ 43.¢d2 £a1! 44.£c8 £a2+ 45.¢e1 £a1+ 46.¢e2 £b2+ 47.¢f1 ¤g6 48.£g4 ¦xf4+!
Lại một quyết định lý thú của Đen, tuy nhiên những đòn chiến thuật sắc sảo nhất không phải lúc nào cũng giúp thoát khỏi những thế trận chiến lược khó khăn.
49.exf4 £c1+ 50.¢f2 £d2+ 51.£e2 £xd4+ 52.£e3 £b2+ 53.¢f1 £a1+ 54.¢e2 £b2+ 55.¢d1 £b1+ 56.£c1 £xc1+ 57.¢xc1 ¤xf4 58.¦g4!
và Trắng lại giành thắng lợi trong cờ tàn.
Như thực tiễn thi đấu cho thấy, phương pháp phản công hữu hiệu nhất là thực hiện cuộc tấn cống bằng quân, điều mà chúng ta sẽ mục kích sau đây.
b) Đen tấn công bằng quân vào cánh Vua
Thí dụ sau sẽ minh họa cho những nguy hiểm chờ đợi bên Trắng khi không đánh giá đúng mức cuộc phản công của Đen.
Gambit-Hậu
TAIMANOV - NEJMETDINOV [D36]
(Kiev, 1954)
1.d4 d5 2.c4 c6 3.¤f3 e6 4.cxd5 exd5 5.¤c3 ¤f6 6.¥g5 ¥e7 7.£c2 ¤bd7 8.e3 0–0 9.¥d3 ¦e8 10.0–0 ¤f8 11.¦ab1 a5
Một mánh lừa nho nhỏ. So sánh với 11...a6, bên Đen đánh chiếm được cột “a” sớm hơn, và điều này có ý nghĩa trong kế hoạch chiến thuật.
12.a3 ¤e4 13.¥xe7 £xe7 14.b4 axb4 15.axb4 ¤g6 16.b5?!
Vội vàng. Hợp lý hơn là 16.¥xe4 dxe4 17.¤d2 f5 (hoặc 17...¥f5) 18.b5
16...¥g4 17.¤d2?
Lại một sai lầm. Ở đây cần chơi 17.¥xe4 dxe4 18.¤d2, tạo cuộc chiến kịch liệt. Với tiếp diễn 17.¥e2 ¤xc3 18.£xc3 ¦a3, bên Đen có một thế cờ tốt
17...¤xd2 18.£xd2 ¤h4!
Dường như với các mối đe dọa 19...¤f3+ và 19...¥h3, thế cờ bên Trắng không phòng thủ được nữa. Sau 19.¥e2 ¥h3! 20.gxh3 £g5+, Trắng hoặc bị chiếu hết, hoặc mất Hậu sau 21.¥g4 ¤f3+. Taimanov đã quyết định ngay phải bỏ Chốt để tránh cuộc tấn công dẫn đến bị chiếu hết.
19.f3 £xe3+ 20.£xe3 ¦xe3 21.fxg4 ¦xd3 22.bxc6 bxc6
Lẽ đĩ nhiên, không thể chơi 22...¦xc3 vì 23.cxb7 ¦b8 24.¦fc1 ¦c4 25.¦xc4 dxc4 26.¦a1, Trắng thắng.
23.¤e2 ¦d2 24.¦f2 h6 25.¦bf1 ¤g6
Lẽ ra phải đi 25...¦aa2, đổi Xe đế còn cơ hội chiến thắng. Đến đây thì Taimanov đã thủ hòa được trong cờ tàn Xe lỗ hai Chốt, mà lẽ ra Nejmetdinov đã có thể thắng cho dù không phải là không khó khăn.
FURMAN - KLOVAN
(Moskva, 1964)
Đến nước thứ 11 của Trắng, ván cờ diễn ra y hệt như trong ván cờ trước. Ván cờ tiếp diễn như sau:
11...¤g6 12.b4 ¤e4 13.¥xe7 £xe7 14.¦fe1?!
Nước cờ này tuy tốt hơn 14.¤d2nhưng biến chính lại là 14.¥xe4
14...¤xc3 15.£xc3 ¥g4 16.¤d2 ¦ac8
Phòng ngừa được nước 17.b5vì sau đó có thể tiếp diễn 17...cxb5 18.£b3 a6 19.£xd5 ¥e6với thế cờ tốt hơn cho Đen.
17.¦bc1¤h4 18.¥f1
Nếu đi 18.f3 có thể gặp nguy hiểm vì 18...¥h3 19.g3 ¤f5 20.¦e2 £g5 21.f4 £g4, Đen tấn công mạnh mẽ.
18...£g5 19.¢h1 ¦e6
Rõ ràng bên Trắng bị chậm trễ trong kế hoạch di chuyển b4-b5. Hiện thời, quyền chủ động đang thuộc về bên Đen.
20.e4?
Sai lầm dẫn đến thua cuộc. Khách quan mà nói thì thế trận bên Đen vẫn khá hđn ngay cả khi bên Trắng chơi tốt, chẳng hạn như: 20.f3 ¥h3! 21.¦e2 ¦g6 22.g3 ¥xf1 23.¦xf1 ¤f5
20...dxe4 21.¤xe4 £f4 22.¤c5 ¤f3! 23.g3 ¦h6 24.h3 ¦xh3+ 25.¥xh3 £h6
Trắng đầu hàng.
Cuối cùng, nếu như bên Trắng ngăn ngừa những mối đe dọa của bên Đen thì việc Đen dùng quân tấn công vào Vua không phải lúc nào cũng gây nguy hiểm được.
AVERBACH - KONSTANTINOPOLSKY
(Moskva, 1966)
Đến nước thứ 11 của Đen, ván cờ tiếp diễn không khác gì những ván cờ Smyslov-Keres và Taimanov-Nejmetdinov đã xem ở phần trên.
11...¤e4 12.¥xe7 £xe7 13.b4 a6 14.a4 ¤g6 15.b5 axb5 16.axb5 ¥g4
Có thể chú ý nước 16...¤xc3 tương tự như trong ván Furman-KIovan
17.¥xe4 dxe4 18.¤d2 ¥f5?!
Nước 18...f5 giàu triển vọng và sắc bén hơn.
19.bxc6 bxc6 20.¤e2 ¤h4
Ở đây, một thế biến lý thú là 20...¥c8!? 21.£xc6 (sau 21.¦fe1 ¥a6 22.¤c4 ¥b5 có thế cờ tốt) 21...¥a6 22.¦a1 ¦ec8 23.¦xa6 ¦xc6 24.¦xa8+ ¤f8 25.¤g3. Đến đây thì theo bài phân tích của Vassiukov và Shatzkes, thì bên Trắng có thế cờ bù đắp được Hậu.
21.¤g3
Nếu đi 21.£xc6 lại mạo hiểm vì 22...¦a2 22.£c3 ¥h3 23.gxh3 ¦xd2 đưa về một thế cờ rắc rối.
21...¥g6?
Bỏ Chốt một cách khả nghi. Trong trường hợp 21...¦ac8 22.¦fc1(nếu 22.f3 thì 22...£g5), bên Trắng vẫn khá hơn nhưng bên Đen được an ủi phần nào về vấn đề lực lượng.
22.£xc6 ¦ac8 23.£b5 f5 24.¦bc1 ¦xc1 25.¦xc1 f4
Vội vã lao lên tấn công nhưng bên Trắng dễ dàng chứng minh tính không chính xác của các nước đi này.
26.exf4 e3 27.£b3+ ¥f7 28.£xe3 £b7 29.¤de4 ¥g6 30.f5
Bác bỏ hoàn toàn ý đồ của bên Đen
30...¤xf5 31.¤xf5 ¦xe4
Nước 31...¥xf5? dẫn đến thua cờ vì 32.¤f6+,
32.¤d6 ¦xe3 33.fxe3!
Thế là xong. Nếu như đi 32.¤xb7 ¦d3 thì bên Đen còn có cơ hội không tồi để thủ hòa.
33...£d7 34.¦c8+ £xc8 35.¤xc8
và bên Trắng dễ dàng giành thắng .lợi trong cờ tàn.
Đối với phong cách chơi thế trận của các kỳ thú sử dụng Gambit-Hậu, họ không thích thực hiện hai phương pháp phản công khá mạo hiểm nêu trên cua Đen. Họ đã khởi xướng một phương sách chiến lược tạo nên một hệ thống phòng thủ căn bản hđn mà chúng ta sẽ quan sát sau đây:
c) Phương pháp phòng thủ thế trận đối với cuộc tấn công bằng thiểu số Chốt.
Cần thấy ngay ý đồ bên Đen tìm cách đánh đổi con Tượng ô Trắng vì theo cấu trúc Chốt được tạo lập thì con Tượng đó của Đen thành Tượng xấu. Với mục tiêu đó, Mã phải được điều quân hợp lý.
Gambit-Hậu
TRIFUNOVIC - PIRC [D65]
(Saltchobaden, 1948)
1.d4 ¤f6 2.c4 e6 3.¤c3 d5 4.¥g5 ¥e7 5.e3 0–0 6.¦c1 ¤bd7 7.¤f3 c6 8.£c2 ¦e8 9.a3 a6 10.cxd5
Như đã xem trước đó, nếu đánh đổi ở d5 thì các nước cờ ¦c1 và a6 thuộc quyền điều động của Đen.
10...exd5 11.¥d3 ¤f8 12.0–0 g6!
Nước cờ triển khai ý đồ của Đen - đánh đổi Tượng ô Trắng sau khi đi ¤f8-e6-g7 và ¥c8-f5.
13.¤a4
Nước 13.b4 hợp lý hơn.
13...¤e6 14.¥h4 ¤g7 15.¤c5 ¤d7 16.¥xe7 ¦xe7 17.b4 ¤b6 18.a4 ¥f5 19.¤d2 ¥xd3 20.£xd3 ¤f5
Đến đây thì hai bên đồng ý hòa Nếu như bên Trắng vội vàng chơi 21.b5 thì sau 21...cxb 22. axb a5, bên Đen có một con Chốt thông rất mạnh ở cột “a”. Bên Đen cũng có thể chơi 21...¤d6 nhằm kiểm soát ô trọng điểm c4 cũng như khóa chặt cột “c”.
Tuy nhiên, việc bên Đen phải chuẩn bị khá dài dòng việc đánh đổi con Tượng ô Trắng, có khi trở nên đáng khả nghi. Bên Đen chỉ cân bằng được khi bên
Trắng chơi không chính xác (chẳng hạn các nước thứ 10 và thứ 13 của ván trên). Nếu như Trắng chơi chính xác thì bên Đen gặp phải một bài toán không dễ dàng. Mặt khác bên Trắng còn ngừa trước được việc đánh đổi Tượng ô Trắng.
Gambit-Hậu
TAIMANOV - PERSITZ [D36]
(Hastings, 1955/56)
1.d4 d5 2.c4 e6 3.¤c3 ¤f6 4.¥g5 ¥e7 5.e3 ¤bd7 6.cxd5 exd5 7.¥d3 c6 8.£c2 ¤f8
Nước cờ này khơi đầu cho hệ thống mang tên đại kiện tướng Thụy Điển G.Stahlberg. Tư tưởng của hệ thống là đánh đổi Tượng ô trắng tương tự như ván cờ trước. Tuy nhiên việc chuân bị điều quân Mã lại thực hiện trước cả việc nhập thành.
9.¤f3 ¤e6 10.¥h4 g6 11.h3!
Hệ thống khai triển nhằm giáng mạnh những đòn đánh vào hệ thống Stahlberg, còn có nước chơi hay 11.0–0 ¤g7 12.b4! ¥xb4? 13.¥xf6 £xf6 14.¤xd5!
11...¤g7 12.g4
Phòng ngừa nước 12... ¥f5, đồng thời chuẩn bị tấn công vào cánh Vua.
12...0–0
Bên Đen không mạo hiểm chơi 12...h5 13.¤e5 hxg4 14.¥xg6 ¦xh4 15.¥xf7+ với một tiếp diễn không rõ ràng.
13.0–0–0 ¤fe8 14.¥xe7 £xe7 15.¦dg1 ¤d6 16.h4 f5 17.h5 fxg4 18.¤e5 ¥f5
Quá trễ vì cuộc tấn công vào Vua Đen rất nguy hiểm.
19.¤xg4 ¥xd3 20.£xd3 gxh5 21.¤e5 ¢h8 22.¦g2 £e6 23.¦hg1
Bên Trắng nhanh chóng chiến thắng.
Trong ván cờ này, bên Trắng từ bỏ không tấn công bằng thiểu số Chốt từ đó mà tránh việc đổi con Tượng Trắng đi.
Tuy nhiên, khi bên Trắng tránh né các biến trận phức tạp như hệ thống Merano và hệ thống Botvinnik qua việc đánh đổi ở d5 ngay từ các nước thứ 4 hoặc thứ 5, đường chéo c8-h3 chưa bị khóa bởi con Mã Đen ờ d7, thì việc đánh đổi Tượng ô trắng không phải là khó khăn gì đổi với Đen so với hai ván cờ trước.
Gambit-Hậu
POLUGAEVSKY - SPASSKY [D36]
(Leningrad, 1963)
1.c4 ¤f6 2.¤c3 e6 3.¤f3 d5 4.d4 ¥e7 5.cxd5 exd5 6.¥g5 c6 7.£c2 g6!
Với nước đi này, bên Đen giải quyết vấn đề phát triển con Tượng ô trắng.
8.e3 ¥f5 9.¥d3 ¥xd3 10.£xd3 0–0?!
Không chính xác. Nước cờ mạnh hơn là 10...¤bd7 và nếu như tiếp tục 11.¥h6 ¤g4 12.¥f4 0–0 13.0–0 ¦e8 14.h3 ¤gf6 15.¤e5 ¤b6, bên Đen có thế cờ tốt (ván Bobotzov-Petrossian, Lugano, 1968)
11.¥xf6! ¥xf6 12.b4 ¤d7 13.0–0
Đáng chú ý là 13.b5 ¤b6 14.bxc6 bxc6 15.0–0 với áp lực đè lên cột “c”
13...b5
Có thế thấy rằng bên Đen đã đạt được mục tiêu đề ra trong thế trận chiến lược này: vừa đánh đổi được con Tượng xấu, vừa kìm hãm được cuộc tiến công của Chốt b. Nay nếu Đen còn đưa được Mã lên c4 thì chính Trắng sẽ phải chiến đấu kịch liệt để cân bằng. Polugaevsky đã ngăn ngừa ngay khả năng đó.
14.a4 a6 15.a5!
Một phương án yếu hơn là 15.¦a2 ¤b6 16.¦fa1 vì sau tiếp diễn 16...¦c8 17.axb5 axb5 18.¦a7 ¦e8, bên Trắng khó đạt được mục tiêu từ cột mở “a” trong khi Mã Đen án ngữ thuận lợi điểm c4.
15...¦e8 16.¤e2 ¥e7 17.£b3 ¥d6
Đây là ô tốt nhất cho Tượng trong cấu trúc này vì vừa tấn công con Chốt b4 đồng thời lại dòm ngó phía Vua của Trắng.
18.¤c1 g5 19.¤d3 g4 20.¤d2 ¦e6 21.¦fc1 £g5 22.¦a2 ¦ae8 23.¦ac2 £h6 24.¤f1 ¥b8 25.¤c5
Đến đây đã có thể bắt tay hòa vì khó tìm được cách gì củng cố thế trận.
25...¤xc5 26.¦xc5 ¦g6 27.£c2 ¦ee6 28.g3 ¢g7 29.£f5 hòa.
Nhìn chung, việc đánh đổi Tượng ô trắng là một mục tiêu của bên Đen, khi thực hiện thành công sẽ giúp Đen kiểm soát các ô b5 và c4, ngăn cản được bước tiến của Chốt “b” của Trắng hoặc ít ra cũng lập được rào chắn bên cánh Hậu bằng nước b7-b5 trong từng tình huống khi điểm yếu c6 khó bị đối phương khai thác. Cuối cùng, ta sẽ xem tiếp một thí dụ về tấn công bằng thiểu số Chốt trong những khai cuộc khác.
Phòng thủ Hà Lan
CHEKHOVER - RIUMIN [A95]
(Leningrad, 1936)
1.d4 e6 2.¤f3 f5 3.g3 ¤f6 4.¥g2 ¥e7 5.0–0 0–0 6.c4 d5
Bên Đen chọn hệ thống “bức tường đá” với cấu trúc Chốt giống như trong cấu trúc Gambit-Hậu (chỉ khác ở vị trí của Chốt “f").
7.¤c3 c6 8.£c2 £e8 9.¥g5!
Nước cờ tăng cường của Chekhover. Theo Botvinnik thì kế hoạch này rất hữu hiệu khi chống lại hệ thống “bức tường đá”. Một kế hoạch khác không mạnh bằng, khởi đầu với việc di chuyển b2-b4-b5. Sẽ diễn ra việc Trắng dùng Tượng ô đen đánh đổi con Mã f6 để thực hiện việc tấn công bằng thiểu số Chốt mà ta đã xem xét trong cấu trúc Chốt Carlsbad.
9...£h5
Nước 9...¤e4 cũng rất mạnh
10.¥xf6 ¥xf6 11.cxd5 exd5
“Tuy rất hợp lý nhưng người ta thường gặp trường hợp bên Đen không tính toán hết cuộc phản đòn của Trắng. Có ai tin rằng bây giờ điểm c6 lại tỏ ra là một thành trì phòng thủ tốt trong thế trận của Đen mặc dù mang đặc điểm yếu kém đáng ngờ” (P.Romanovsky)
12.e3 ¤d7?
Sai lầm. Phải chơi 12...¥e7 nhằm ngăn ngừa 13.b4. Lúc bây giờ, Trắng có thể chơi 13.¦ab1 a5 14.a3 ¥e6 15.b4 axb4 16.axb4 ¤d7 17.b5 g5. Nước cờ
18...f4 Có thể tạo cho Đen cơ hội phản đòn.
13.b4 ¤b6 14.b5
Bên Trắng đạt được các mục tiêu đã đề ra trong việc bài binh bố trận của mình. So với các thế trận tương tự xuất hiện trong Gaxnbit Hậu thì bên Trắng đạt được hai ưu điểm: con Tượng g2 khép kín được vị trí của Vua và không cho phép đối phương di chuyển Chốt c6 vì lúc đó Chốt d5 sẽ trở nên rất yếu. Ngoài ra, con Tượng ô trắng của Đen lại rất thụ động và khó tìm ra cách gì đánh đổi được con Tượng ô trắng của Trắng.
14...£e8
Về mặt tâm lý, đây là một dấu hiệu đầu hàng. Cơ hội tốt nhất của Đen là chơi g7-g5, nhanh chóng đi f5-f4 mặc dù có thể sẽ phải lỗ quân.
15.a4 ¤c4 16.a5! a6 17.bxc6 bxc6 18.¤d2 ¤xd2
Còn một cơ hội tốt là 18...¤xe3, bỏ một quân đổi lấy ba Chốt
19.£xd2 ¦a7 20.¦ab1 ¢h8 21.¤a4 g5
Quá trễ. Cuộc phản công của Đen bây giờ hoàn toàn chậm chạp.
22.¤c5 ¥d8 23.¤d3 h5 24.¦fc1 ¦h7?
Sai lầm. Tuy nhiên, việc cứu gỡ tình thế của Đen cũng quá khó khăn.
25.¥xd5 cxd5 26.¦xc8 h4 27.¦bb8 hxg3 28.fxg3 ¦d7 29.¤e5 f4 30.exf4 gxf4 31.¤xd7 £xd7 32.£xf4!
Đen đầu hàng.
Hồ Văn Huỳnh
COMMENTS