SỰ HẠN CHẾ DI CHUYỂN TRONG PHÒNG THỦ ẤN ĐỘ CỔ Trong phần lớn các biến trận của phòng thủ Ấn Độ cổ, xuất hiện cấu trúc Chốt ở trung tâm với ...
SỰ HẠN CHẾ DI CHUYỂN TRONG PHÒNG THỦ ẤN ĐỘ CỔ
Trong phần lớn các biến trận của phòng thủ Ấn Độ cổ, xuất hiện cấu trúc Chốt ở trung tâm với Chốt Trắng c4-d5-e4 và Chốt Đen c7 (c5)-d6-e5. Với cấu trúc này, một trong những ý tưởng chiến lược cơ bản nhất của Đen là tác động lên trung tâm của Trắng bằng nước f7-f5. Trong thực tiễn thi đấu ngày nay, người ta đã nêu ra nhiều lối chơi khác nhau cho Trắng, giúp chiến đấu chống lại áp lực nêu trên bằng các cách sau:
1. Điều Mã ¤f3-h4
2. Ghim Mã f6 bằng ¥c1-g5
3. Đổi Chốt e4xf5 g6xf5 sau đó là f2-f4.
4. Dâng Chốt g2-g4.
Tất cả các lối chơi này đều gây cản trở tối đa cho nước f7-f5 cũng như hạn chế việc Đen di chuyến các Chốt e5-f5
Việc hạn chế hoạt động trong phòng thủ Ấn Độ cổ cũng không riêng gì là độc quyền của Trắng. Thực tiễn thi đấu hiện đại cũng từng nêu nhiều lối chơi tương tự cho Đen. Trong chương này, chúng ta sẽ nêu lên một trong những lối chơi độc đáo nhất, đó là: việc hạn chế hoạt động cua Trắng bằng cách lây Tượng g7 đổi Mã c3.
Chúng ta hãy lần lượt quan sát các lối chơi đã nêu trên.
1 .Điều Mã ¤f3-h4
Nước điều quân này nhầm cản trở f7-f5, .về nguyên tắc phải kết hợp với nước g2-g3, do vậy mà thường gặp với các hệ thống phát triển Tượng lên g2.
Dưới đây là một trong những áp dụng đầu tiên của lối chơi này.
Phòng thủ Ấn Độ cổ
BORISSENKO - PETROSSIAN [E92]
(Kiev, 1954)
1.d4 ¤f6 2.c4 g6 3.¤c3 ¥g7 4.¤f3 0–0 5.e4 d6 6.¥e2 c5 7.d5 e5 8.g3!?
Vì một trong những ý tưởng chiến lược căn bản của Đen là f7-f5 nên Borissenko đã đề xuất một nước cờ độc đáo nhằm ngăn chận nước đi đó. Nếu như
8...¤e8 9.h4! f5 10.h5, bên Trắng có nhiều cơ may tốt.
8...¤bd7 9.¤h4!
Một nước cờ thế trận mạnh me gắn liền với 10.£c2, vừa cản trở nước f7-f5, vừa cho phép Trắng rộng đường di chuyến ở cả hai cánh.
9...¤e8 10.£c2 a6 11.a4 ¤df6 12.¥d2 b6 13.a5 bxa5 14.¤d1
Bên Trắng khởi xuất cho nước ¤d1-e3 để kiểm soát ô f5
14...¦b8 15.¥xa5 £e7 16.¥d2 ¤g4 17.h3 ¤gf6 18.¢f1 h6 19.¤e3 ¤h7 20.¥g4.
Bên Trắng đã hạn chế thành công tính chủ động của Đen ở cánh Vua đồng thời đã hoạt động mạnh ở cánh Hậu. Đến khi bên Trắng chơi b2-b4 thì thế cờ bên Đen sớm muộn sẽ vỡ. Trắng đổi Tượng nhằm làm yếu Chốt a6.
20...£b7 21.¥xc8 £xc8 22.¢g2 ¤g5 23.¤d1
Với ý tưởng chuyển Mã về f2. giải phóng con Xe h1 khỏi vai trò bảo vệ Chốt h3 nhằm đưa Xe qua cánh Hậu.
23...¤f6 24.f3 £b7 25.¥c3 ¤h5 26.¤f2 ¤h7 27.¤g4 ¥f6!
Nước cờ sắc sảo và nếu 28.¤xh6+? ¢g7 29.¤g4 ¥xh4 30.gxh4 ¤f4+, Chốt Đen tiến thẳng lên. Tuy nhiên, về phương diện chiến lược thì bên Đen có thế cờ khó khăn.
28.¤xf6+ ¤7xf6 29.¦a2
Quá lộ liễu. Nước cờ hay hơn là 29.£a4 ¦a8 30.¦hb1chuẩn bị chơi b2-b4 hoặc như 29.¦he1 với ý đồ 30.f4
29...£e7 30.£f2
30.¦xa6? ¤xg3 31.¢xg3 ¤h5+
30...¦b6 31.¦ha1 ¦a8 32.¢h2 ¤d7 33.¤g2?
Nước cờ tự phá hoại thành quả chiến lược, mất đòn đánh vào điểm f5 và cho phép bên Đen giải thoát cho việc dịch chuyến Chốt “f ” Đáng lẽ chơi 33.¦a3, sau đó là ¦1a2, ¥a5, ¥d2 và £e3 bắn phá Chốt a6 và h6.
33...f5 34.g4?
Nước cờ tốt hơn là 34.exf5 gxf5 35.f4
34...fxg4 35.fxg4 ¤f4 36.¤xf4 ¦f8 37.¦xa6 ¦xa6 38.¦xa6 ¦xf4 39.£g2 ¤f6 40.g5?
Nước sai lầm cuối cùng của Trắng. Nước cờ mạnh hơn là 40.¥d2 ¦xe4 41.g5 hxg5 42.¥xg5 với cơ hội phản công.
40...¤xe4 41.¥e1 hxg5
Trắng nhanh chóng đầu hàng.
Petrossian đã nghiên cứu lại ý tưởng ¤f3-h4 trong ván cờ trên và áp dụng lại một cách thành công trong thực tiễn thi đấu.
Phòng thủ Ấn Độ cổ
PETROSSIAN - HORT [E64]
(Bevervejk, 1971)
1.c4 g6 2.d4 ¤f6 3.d5 ¥g7 4.¤c3 d6
Có thế khai thác nước cờ thứ 3 của Trắng bằng cách chơi c7-c6 ngay lúc này hoặc trong nước cờ tiếp theo.
5.g3 e5 6.¥g2 0–0 7.¤f3 c5 8.0–0 ¤bd7?!
Không chính xác. Tốt nhất nên chơi 8...¤e8 và nếu 9.e4 f5 10.exf5 gxf5 11.¤g5 thì 11...¤c7 với cơ hội phản công. Đến lúc này thì bên Đen khó thực hiện f7-f5
9.e4 h6 10.¥d2! ¤e8?!
Từ đây đến cuối ván cờ, bên Đen khó lòng đi Chốt f , nước cờ 10...¤h7 cũng không tốt vì 11.£c1. Tuy nhiên có thể lưu ý nước 10...¢h7 với tiếp diễn 11...¤g8 và 12...f5
11.£e2 ¢h7
Rõ ràng nếu tiếp diễn 11...f5 12.¤h4! £f6 13.exf5 gxf5 14.¥h3 thì bên Trắng ưu thế rõ.
12.a4 b6
Đáng lưu ý nước 12...a5
13.a5 ¦b8 14.axb6 £xb6 15.¦fb1 a6 16.¥h3!
So với ván cờ trước thì rõ ràng thu được nhiều lợi điểm: hai Xe kết hợp nhanh chóng ở cánh Hậu đồng thời vị trí Hậu Đen cho phép chơi b2-b4. Với những nước cờ tiếp theo, bên Trắng thực hiện cùng một tư tưởng như Borissenko đã thực hiện với nước 20.¥g4
16...£b7 17.¤d1 ¤b6 18.¥xc8 £xc8 19.¤h4!
Đến đây, bên Đen không nên chơi 19...f5 vì 20.exf5 gxf5 21.¤e3với mối đe dọa 22.¤xf5 ¦xf5 23.£d3 còn nếu 21...¢g8 thì 22.£h5.
19…¤c7 20.¤e3 £h3 21.b4
Đến đây thì thế trận của Đen ở cánh Hậu phải đổ vỡ.
21...¤d7 22.b5 axb5 23.¦a7! ¦fc8 24.¥a5 ¤b6 25.cxb5 £d7 26.¢g2 c4 27.¥xb6 ¦xb6 28.¤xc4 ¦xb5 29.¤b6 ¦xb6 30.¦xb6 ¥f6 31.¤f3 ¥e7 32.¦c6 ¥d8 33.¤d2 £e8 34.¤c4
Đen đầu hàng.
Cần lưu ý rằng, lối chơi điển hình trên không chỉ áp dụng khi bên Đen có Chốt ở c5. Một thí dụ khác:
1.d4 ¤f6 2.c4 g6 3.¤c3 ¥g7 4.e4 d6 5.¤f3 0–0 6.¥e2 e5 7.d5 ¤bd7 8.0–0 ¤c5 9.£c2 a5 10.¥g5 h6 11.¥e3 ¤h5?! Nước cờ này đáng nghi ngờ vì 12.g3 và nếu 12...f5? (nước tốt hờn là 12...b6 hoặc 12...¥h3) thì
13.¤h4 ¤f4 14.¥xf4 exf4 15.¤xg6 ¦f7 16.¤xf4
và Trắng thắng (ván DOROSCHKEVIC - KARASSEV [E94], Riga, 1970)
2. Ghim Mã f6 bằng ¥c1-g5
Tư tưởng này từng được triển khai rất sâu bởi cựu vô địch thế giới Petrossian
Như Petrossian đã kể lại sau này, ý tưởng này đã chớm nở tròng hai tình huống. Đầu tiên, hồi trẻ, ông được học nước ¥c1-g5 nhằm quen thuộc với khai cuộc 1.d4 ¤f6 2. ¤f3 e6 3. ¥g5, sẽ được sử dụng trong phòng thủ Ấn Độ cổ. Thứ hai, nước ¥c1-g5 nhằm lấy Tượng đổi Mã f6 từng được Stahlberg áp dụng trong ván cờ với Petrossian (Zurich, 1953) làm cho đại kiện tướng Xô Viết trở nên quan tâm hơn với cách chơi này.
Vào cuối những năm 50, đầu những năm 60, đã hình thành nên hệ thống mang tên Petrossian đặc trưng bởi nước ¥c1-g5, sau đó là ¥g5-h4, trở thành một vũ-khí hữu hiệu chống phòng thủ Ấn Độ cổ. Sau đây là một trong những chiến thắng đầu tiên của tư tưởng chiến lược trên của Trắng.
Phòng thủ Ấn Độ cổ
PETROSSIAN - YUCHTMAN [E93]
(Tbilissi, 1959)
1.d4 ¤f6 2.c4 g6 3.¤c3 ¥g7 4.e4 d6 5.¤f3 0–0 6.¥e2 e5 7.d5 ¤a6 8.¥g5
Hình thành thế cờ của hệ thống Petrossian
8...h6 9.¥h4 g5
Một tiếp diễn không hay vì làm yếu ô f5
10.¥g3 ¤h5 11.¤d2 ¤f4 12.0–0 ¤c5 13.¥g4 a5?
Về sau, người ta đã chứng minh rằng nếu chơi 13...¤xe4! 14.¤cxe4 f5 15.f3 h5! 16.¥xf4 exf4 17.¥xh5 fxe4 18.fxe4 £e7 19.£c2 ¥e5, Đen bỏ Chốt nhưng lại tạo cơ hội phản công.
14.f3!
Trắng ưu thế lớn về thế trận. Triển vọng sáng sủa nhất ở chỗ có thể điều Mã c3 tiến quân qua dl-e3-f5 cũng như đánh đuổi được Mã f4 bằng Chốt “g”. Lẽ dĩ nhiên bên Đen quả thật chưa phải là thất thế nhưng đợt phản công không chính xác nửa.
14...¤cd3 15.£c2 c6 16.¢h1 h5 17.¥xc8 ¦xc8 18.a3!
Tiếp diễn 18.¥xf4 ¤b4! 19.£b3 exf4 20.a3 ¤a6 kém hơn với 21.£xb7 ¤c5 22.£a7 ¦a8
18...cxd5 19.cxd5 ¤c5 20.¥f2 g4 21.g3 ¤g6 22.fxg4 hxg4 23.¥e3 b5
Vì thế trận chiến lược thất thế nên bên Đen quyết định bỏ Chốt hy vọng đạt được một điều gi đó, nhưng điều này càng dẫn tới thất bại.
24.¤xb5 £b6 25.a4! £a6 26.¤c4 f5 27.¦xf5 ¦xf5 28.exf5 £b7 29.£g2 ¤b3 30.¤cxd6 £d7 31.¦f1
Đen đầu hàng.
Nếu như Đen muốn tiếp diễn f7-f5 đồng thời tránh việc di chuyển một cách yếu kém con Chốt “g”, thường phải mất nhiều thời gian. Lúc đó, bên Trắng đã thực hiện được việc công phá bên cánh Hậu.
Phòng thủ Ẩn Độ cổ
PETROSSIAN - GLIGORIC [E93]
(Bled, 1959)
1.d4 ¤f6 2.c4 g6 3.¤c3 ¥g7 4.e4 d6 5.¤f3 0–0 6.¥e2 e5 7.d5 ¤bd7 8.¥g5 h6 9.¥h4 a6
Theo tư tưởng của R.Fischer, nước này nhằm chuẩn bị cho f7-f5, đồng thời còn ngăn cản không cho Mã Trắng lên b5.
10.¤d2 £e8 11.0–0 ¤h7 12.b4 ¤g5
Cần thấy rằng nếu tiếp diễn 12...f5? 13.exf5 gxf5? 14.¥h5!thì Hậu Đen không còn ô chạy thoát còn nếu 13...¦xf5thì giúp cho bên Trắng toàn quyền sử dụng ô e4 là một ô rất quan trọng đối với phòng thủ Ấn Độ cổ. Với nước đi trên ván cờ, bên Đen vấn còn mất một nước mới đi được Chốt f. Tuy nhiên, cuộc phản công của Đen vẫn sẽ chậm nếu như đi 12...¥f6. Chằng hạn: 13.¥xf6 ¤hxf6 14.¤b3 £e7 15.£d2 ¢h7 16.£e3 ¤g8 17.c5 f5 18.exf5 gxf5 19.f4! exf4 20.£xf4 dxc5 21.¥d3 cxb4 22.¦ae1! £f6 23.¦e6, bên Trắng tổ chức tấn công rất mạnh (ván Tahl-Fischer, Bled, 1959)
13.¦c1 f5 14.f3 £e7 15.¢h1 ¤f6 16.c5 ¤h5 17.c6!
Một thế cờ khá độc đáo. Do bên Đen không đưa Chốt lên c6 nên bên Trắng độc chiếm điếm d5 và có nhiều triển vọng dâng tiếp các Chốt a và b lên bên Trắng cũng có thể đổi Chốt b7 để tận dụng sự yếu kém của Đen ở cột “c”. Nhìn chung thì bên Trắng dường như đã đạt mục tiêu công phá cánh Hậu một cách truyền thống.
17...b6 18.exf5 gxf5 19.g3
Về nước đi này, chính Petrossian đã viết rằng nó thể hiện được tư tưởng của bên Trắng. Lẽ dĩ nhiên bên Đen sẽ chống đỡ được mối đe dọa 20.f4. Tuy nhiên về mặt thế trận, bên Đen phải trả giá đắt đỏ. Nếu tiếp tục 19...f4 20.g4 ¤f6hoặc 19...¤f6 20.f4 exf4 21.gxf4 ¤ge4, thì trong tiếp diễn đầu, con Chốt g4 là một vật cản, trong tiếp diễn thứ hai, con Chốt f5 cũng là một vật cản, làm cho Tượng cánh Hậu của Đen không triển khai được, dẫn đến việc làm Xe a8 kẹt theo.
Bên Đen đã chọn lựa một nước đi khác, nhưng thế cờ vẫn cứ khó khăn
19...¥f6 20.f4 ¤g7 21.¤c4
Nước 21.a4 chính xác hơn.
21...exf4 22.gxf4 b5 23.¤d2 ¤e4 24.¥xf6 ¦xf6 25.¥f3 a5 26.a3 axb4 27.axb4 ¦g6 28.¤dxe4
Trắng ưu thế lớn.
Trở lại với bên Đen, vẫn có nhứng cách chơi tốt cho phép phản đòn trong hệ thống Petrossian. Trong kế hoạch của Đen, cần nêu lên các sơ đồ triển khai quân đã được các đại kiện tướng Geller và Stein nghiên cứu.
Sau đây là một thí dụ minh họa
Phòng thủ Ấn Độ cổ
RIBLI - KOCHIEV [E92]
(Leningrad, 1977)
1.c4 g6 2.d4 ¤f6 3.¤c3 ¥g7 4.¤f3 0–0 5.e4 d6 6.¥e2 e5 7.d5 a5
Đây là nước đi khởi đầu cho hệ thống Geller và Stein. Tư tưởng của hệ thống này nhằm ở chỗ cải thiện vị trí của các quân, phát xuất từ việc nghiên cứu ván cờ đã nêu trên Tahl-Fischer (Bled, 1959). Trước tiên, thay vì đi 9...a6, vẫn có thể cản trở cuộc tiến của Mã Trắng bằng các nước 7...a5 rồi 8...¤a6. Thứ nhì, thay vì chuẩn bị vội vàng tiến Chốt f7-f5 bằng 12...¥f6 hoặc 12...¤g5 (như trong ván Petrossian-Gligoric), bên Đen lại thừa cơ tận dụng vị trí của Tượng Trắng h4 để lời nước, đưa Tượng g7 nắm đường chéo tốt c1-h6 rồi chờ thời cơ thuận lợi mới chuyến dịch Chốt f lên.
8.¥g5 h6 9.¥h4 ¤a6 10.¤d2 ¥d7 11.a3 £e8 12.b3 ¤h7 13.f3
Đề phòng từ xa ý đồ của Đen định chơi 13...h5 đe dọa 14...g5và 15...h4.
13...h5 14.¦b1 ¥h6 15.¥f2 ¤c5 16.¤b5?
Đến đây trở đi, bên Trắng sẽ luôn chậm trễ trong việc nhập thành. Lẽ ra cứ đi 16.0–0 mặc dù sau 16...£e7 rồi £g5, bên Đen có nhiều cơ hội phản công.
Nước đi 20.bxc5 sẽ yếu kém vì 20...£a5+, hoặc 20.¤xc7 thì 20...£a3!
Bây giờ đã bắt đầu thời điểm tiến quân
Một nước đi đầy hứa hẹn là 26.¥xb6 (Nếu 26.¥xf5 thì 26...¥xf5 27.£xf5 ¥xd2+ 28.¢xd2 ¤xc4+, Đen ưu thế) và bên Đen cần đi 26...e4 (sau 26...cxb6 thì bên Trắng có thế bắt Chốt f5), sau đó bên Trắng vẫn có cơ phản công.
Nước tấn công quyết định vào đúng thời điểm thiết yếu. Vị trí xấu của Vua Trắng là một trong những yếu tố dẫn tới thế trận này.
Sự linh hoạt của các quân Đen đủ bù đắp con Chốt đã bỏ phế.
Nước cờ 36.£d2 tốt hơn
Trắng đầu hàng.
Chúng ta lại xem xét một ván cờ trong đó việc đưa Tượng lên g5 lại được thực hiện đúng đắn trong một ván phòng thủ Ấn Độ cổ.
KASPAROV - TCHIBURDANIDZE [E92]
(Bakou, 1980)
1.d4 ¤f6 2.c4 g6 3.¤c3 ¥g7 4.e4 d6 5.¤f3 0–0 6.¥e2 e5 7.¥e3 £e7 8.d5 ¤g4 9.¥g5 f6 10.¥h4
Tình hình có hơi khác đi, ở đây không phải là ghim Mã f6 mà là ngăn cản Chốt “f”, mục tiêu là hạn chế việc phát triển của Đen ở cánh Vua.
Không chính xác bằng 13...¤a6 rồi Td7 và ¤c7. Trắng áp sát được Chốt h5.
Nước đi cuối cùng của Đen nhằm hy vọng ván cờ tiếp diễn 16.¥xc8 ¦xc8 17.¥g3 f5! 18.exf5 e4tạo điều kiện chơi đòn phối hợp tuyệt đẹp.
Nước 18...£f8có phần hay hơn
Bên Đen hoàn toàn bị kẹt và mặc dù hơn quân nhưng thế cờ phải thua. Bên Trắng khởi đầu tăng cường sức ép lên cột “g”, đưa Vua vào chỗ an toàn và cuối cùng, huy động những lực lượng dự phòng tức Mã c3 và Chốt “h”.
24...¦a7 25.a4 b6 26.£h5 ¢h8 27.¦g6 ¦d7 28.¦ag1 ¦ab7 29.£g4 ¦bc7 30.¦g2 ¦b7 31.¢f1 ¦a7 32.¢g1 ¦f7 33.¤e2 £c8 34.f4 b5 35.axb5 axb5 36.cxb5 ¦ab7 37.h5 ¤f8 38.£h4! ¤xg6 39.hxg6+ ¢g8 40.gxf7+ ¢f8
Đen đầu hàng
Trích " Chiến lược trung cuộc" Hồ Văn Huỳnh
COMMENTS