TẤN CÔNG VUA , A. Koblentz Tôi nghĩ là không có gì quá đáng khi nói rằng lúc mà chúng ta quyết đinh mở đầu một cuộc tấn công trực tiếp vào ...
TẤN CÔNG VUA, A. Koblentz
Tôi nghĩ là không có gì quá đáng khi nói rằng lúc mà chúng ta quyết đinh mở đầu một cuộc tấn công trực tiếp vào Vua đối phương thì có một niềm vui rộn rực và một sự kích thích sáng tạo tuyệt diệu bao trùm lẩy chúng ta.
Tuy nhiên như chúng ta đã biết cuộc tấn công đòi hỏi một số điều kiện tiên khởi về vị trí. Sau đây là những điều kiện quan trọng nhất:
1. Vi trí các quân phải ở thế tốt nhất (có khả năng phối hợp hoạt động nhịp nhàng), ưu thế về lực luợng và tại đây trận chiến sẽ diễn ra,
2. Kiểm soát được trung tâm, nói chung là dẫn đến một ưu thế về không gian (hoặc thiết lập việc ngăn chận các Chốt trung tâm của đối phuơng).
3. Vị trí của Vua đối phương đã bi yếu hoặc chúng ta có cái gì để tin chắc sẽ làm yếu được nó.
Bây giờ chúng ta sẽ liên tiếp khảo sát những phương pháp quan trọng nhất của cuộc chiến đấu khi tấn công Vua. Chúng ta xem các trường hợp:
1. Khi các Vua nhập thành khác cánh.
2. Khi các Vua nhập thành cùng cánh.
3. Khi một vua vẫn còn ở giữa, chưa nhập thành.
1. HAI VUA ĐỨNG Ở HAI CÁNH ĐỐI NHAU
Những nguyên tắc đặc biệt đối với vi trí Vua như thế là:
1. Để mở những cột hay đường chéo tiếp cận với Vua đối phương, người ta có thể đẩy những con Chốt mà không làm trống Vua mình.
2. Các quấn tấn công phải sẵn sàng nhảy vào những lỗ hổng để tạo ra những điểm yếu trong vi trí xung quanh Vua đối phương.
3. Vì đối phương không phải "ngủ" để bị quyết định số phận, mà đối phương cũng vậy, sẽ tấn công lại Vua ta, cho nên cần phải cố gắng giành cho được quyền chủ động trước, và để chủ động thì phải kiềm chế cuộc tấn công của đối phương thế nào cho tiết kiệm nhất (nghĩa là tốn rất ít quân để phòng ngự có hiệu quả).
4. Các điều kiện thuận tiện cho cuộc tấn công vẫn còn tồn tại khi vị trí của Vua đối phương đã lung lay hay suy yếu.
Chẳng hạn, chúng ta hãy hình dung là các con Chốt của bên Đen nằm ở f7, g7 và h7. Chỉ cần Chốt g đẩy lên g6 thì đã có mục tiêu cho chúng ta tấn công bằng Chốt h2-h4-h5 và mở cột h ra. Còn nếu Đen đi Chốt lên h6, chúng ta sẽ tiến Chõt g2-g4-g5 để mở cột g hoặc bằng một quân hy sinh ăn h6 sẽ lột trần Vua đen.
Cần nhấn mạnh ở đây là: Sự hình thành những con Chốt xung quanh Vua đối phương đóng một vai trò rất quan trọng mà ta không được đánh giá thấp trong những cuộc chiến đấu khi nhập thành ở hai cánh đối nhau.
Sau đây là một vài ví dụ để minh họa những điều kiện như trên:
Gereben-Geller
(Hình )
13...b4! Cố định Chốt b3
14.¤e2 a5
Kế hoạch tấn công của quân Đen bao gồm ba phần:
1. Sau khi a5-a4-a4:b3, cột a sẽ mở ra.
2. Xâm nhập các lực lượg vào trận địa bằng cột mở.
3. Đưa quân trừ bị vào cuộc chiến.
15.f4
Quân Trắng cũng tấn công nhưng khó mà mở cột vì hàng Chốt Đen f7-g7-h7 còn nguyên.
15...¤d7
Đưa quân trừ bị đến chi viện lập tức.
16.f5 ¤c5 17.£f3 a4!
Nước đi can đảm và đáng ghi nhớ! Những phẩm chất chủ yếu cần cho cuộc tấn công là lòng can đảm, máu lạnh và sự tự tin.
Đen hi sinh một quân để được lợi nuớc vì cuộc chiến đấu diễn ra dưới dấu hiệu tranh thủ "thời gian". Người nào thành công trong việc làm rung rinh Vua đối phương trước tiên sẽ giành được thắng lợi.
18.h4
Trắng có vẻ hùng hổ quá nhưng đây chỉ là "một sự tuyên bố theo ý muốn thôi. Vì, như đã nói, cánh Vua đen không yếu, trong khi đó vị trí các quân Trắng thì thụ động. Nếu như Trắng có thành công trong việc làm rung rinh vị trí Vua đen thì Trắng cũng không có cách nào gởi ngay iực lượng đến những lỗ hổng của Đen.
18...axb3 19.axb3 ¦a2!
Quân Xe đen đã vào trận địa đối phương.
20.fxe6 fxe6 21.£e3 £a5!
Hăm dọa 22...¦xb2 23.¢xb2 £a3+tiếp là ¦a8.
22.c4 ¦xb2!
Quân cờ tốt nhất đang bảo vệ Vua trắng đã bị diệt.
23.¢xb2 £a3+ 24.¢b1 ¦a8
Cuộc tấn công của Đen đã phá thủng trận địa ! Những điều kiện thuận tiện sau đây đã góp phần cho thắng lợi:
1. Vua trắng đã bị lộ.
2. Quân đen ưu thế lực lượng tại vùng quyết liệt của trận đấu.
25.¤c1
Đưa quân trừ bị đến phòng ngự
25...£a1+ 26.¢c2 ¦a2+
Quân đen quyết truy bắt Vua trắng: Nước đi trên đây đã đẩy Vua trắng vào bước đường cùng.
27.¤xa2 £xa2+ 28.¢c1 ¤xb3+
Ở đây vai trò chủ động có ý nghĩa biết bao ! Quân đen đã bắt buộc một cách kiên quyết đối phương phải bị động theo ý mình. Chắc chắn là quyền chủ động không phải bao giờ cũng thúc bách được đối phuơng, nhưng nó sẽ luôn luôn là một yếu tỗ hỗ trợ quan trọng nhất cho mọi cuộc tẩn công thành công.
29.£xb3 £xb3
Nước chiếu bí đã tránh đuợc nhưng phải trả giá đắt ! Đoạn kết thúc là công việc thuộc phần kỹ thuật đơn giản.
30.¦d2 £c3+ 31.¦c2 £e3+ 32.¢b2 £a3+ 33.¢b1 b3 34.¦b2 £b4 35.g5 ¥d8 36.¦c1 ¥b6 37.¥h3 ¢f7 38.h5 ¥d4 39.g6+ hxg6 40.hxg6+ ¢e7
Quân Trắng đầu hàng.
Tuy nhiên, không nên nghĩ rằng tất cả những ván cờ loại trên đều đơn giản, "trôi chảy dễ dàng". Ngược lại thường khi tẩn công phải quan tâm đối phương chơi phản đòn nguy hiểm. Xem ván:.
VOSKANJAN - SIMOVITCH [B66]
1.e4 c5 2.¤f3 d6 3.d4 cxd4 4.¤xd4 ¤f6 5.¤c3 a6 6.¥g5 e6 7.£d2 h6 8.¥e3 ¥e7 9.¥e2 0–0 10.f4 ¤c6 11.0–0–0 ¥d7
(Hình )
Con đường vạch ra để theo đuổi là những cuộc tấn công của mỗi bên được đưa ra và bị ghìm lại vì cấu trúc tĩnh của thế cờ quân Trắng thì muốn mở cột "g" với các nuớc đi g2-g4-g5, còn quân Đen theo hướng cạnh suờn tìm cách sử dụng cột "c"
12.g4! ¤xd4 13.£xd4 ¥c6 14.h4 d5!
Phản ứng hiệu quả nhất đối với cuộc tấn công cánh sườn luôn luôn là sự đánh trả vào khu trung tâm.
15.g5 ¤xe4 16.¤xe4
Nếu 16.gxh ¥f6
16...dxe4 17.£c3
Phải giữ Hậu để hỗ trợ tấn công
17...¥d5 18.¥d4 ¦c8 19.£g3 h5!
Ngưng một chút để học tập: Trắng đang tấn công để cố mở cho được những
tấm bửng chống đỡ, còn bên phòng ngự thì cố đóng lại. Trả giá bằng một con Chốt, quân Đen đã thành công trong việc ngăn chận đối phương mở cột g và nhờ đó Trắng chậm một bước khiến Đen kịp thời phản công.
20.¥xh5 £a5 21.a3 £a4 22.¦h2 ¦c4 23.¥f6! ¦fc8
( Hình )
Trận chiến sẽ sôi sục tột đỉnh.
24.b3
Đi nước nầy hầu như bắt buộc. Vì trắng không thể đi:
24.¥xe7 ¦xc2+ 25.¢b1 ¦xh2 26.£xh2 £b3 27.¦xd5 exd5 và những con Chốt thông của Đen rất nguy hiểm. Còn như 24.¦dd2 e3
24...¥xa3+?
Cho đến đây thì Đen có phần thượng phong, vởi ý chí cao và chiến đấu có hiệu quả, Đen đã thành công trong việc ngăn chặn Trắng đẩy Chốt g5-g6, nhưng với nước đi trên đã khiến cho Đen phải thua. Đáng lẽ Đen phải đi 24...£xa3+ 25.¥b2 ¦c3 26.£xc3 ¦xc3 27.¥xa3 ¥xa3+ cuối cùng Đen hơn một Chốt và có cặp Tuợng linh hoạt có khả năng ưu thế. Nhưng bây giờ thì thế cờ của Đen bị đánh sập.
25.¢b1 £b4
Sự lui binh này cho phép Trắng phá vỡ thành ngay.
26.g6!
Mở cột g ra: trận đấu có tính cách chiến lược khởi sự từ nước thứ 12 đã chấm dứt.
26...fxg6
Quân Tuợng ở f6 vẫn luôn luôn là vật cấm kỵ: nếu 26...gxf6 27.gxf7+ ¢f8 28.£g8+ ¢e7 29.£e8+!
27.£xg6 ¦4c7 28.¦g2 ¥xb3
Dường như nguy hiểm nhưng quân Đen một lần nữa lại chậm thời gian (tức là trễ nước) . Nếu 28...£f8 29.¦dg1thật đơn giản.
29.£xg7+ ¦xg7 30.¦xg7+ ¢f8 31.¦f7+ ¢e8 32.¦h7+
Quân Đen thua.
Đại kiện tướng Tartacover có lần viết rằng: "Trò chơi cờ thường là một tấn bi kịch về thời gian". Đấy thường là trường hợp những ván cờ nhập thành khác cánh nhau, thắng bại diễn ra chỉ tiên hậu thôi. Người nào tấn công được trước sẽ thắng.
Để kết thúc bài học nầy, chúng tôi xin thêm một điều quan trọng cần lưu ý: Thường có những kế hoạch chiến lược rất sâu sắc và lôgích mà thất bại vì không
tiên liệu đuợc thế biến chiến thuật. Trong trường hợp như thế không làm gì được cả, vì với những hoàn cảnh động, căng thẳng, mọi việc đều có thể xảy ra.
Ví dụ sau đây trình bày cho chúng ta một trận chiến đấu có tính chất chiến lược rất hào hứng: ván cờ giữa LIPNIZKY - SACHAROV
(Hình).
Các con Chốt trắng tiến lên khá xa nhưng cột b là một con đường cho Đen phản công, không nên đánh giá thấp !
16.g6 £a5!
Đe dọa: £a5-£a3! nếu
16...fxg6 17.hxg6 hxg6 18.exd5 cxd5 19.¤xd5 exd5 20.£xd5+ ¦f7 21.¦h8+
Còn như 16...fxg6 17.hxg6cột h bị đóng lại với nuớc 17...h6quân Trắng phá bật hàng rào cản nầy: 18.exd5 cxd5 19.¤xd5 exd5 20.£xd5+ ¢h8 21.¥d4 ¥f6 (nếu 21...¤f6 22.£g5! ¤g8 23.¦xh6+) 22.¦xh6+ gxh6 23.¦h1 ¢g7 24.¦xh6
17.gxh7+ ¢h8
Đôi khi nguời ta cũng chỉ dẫn cách trốn Vua sau con Chốt của đối phương, nhưng ở đây thủ đoạn này không cứu được cho Đen: ô g7 nằm trên một cột mở sẽ là mục tiêu cho đối phương.
18.¦dg1 £b4 19.b3 dxe4 20.¥d4 e5 21.fxe5 c5
Chính nhờ phương pháp chiến thuật nầy mà thắng được Đen.
22.¥c4!
Với nước đe dọa kinh khiễp 23.£g2. Quân Đen chờ đợi 22.¥e3 ¤xe5 23.¥h6 gxh6 24.£xh6 ¤g4 25.¥xg4 £xc3! Với phản đòn.
22...¦d8 23.¦xg7! cxd4
Nếu 23...¢xg7 24.¦g1+ ¢xh7 25.£g2.
24.¦hg1 ¥f8 25.£h6 Đen đàu hàng.
Trong ví dụ sau đây cuộc chiến đấu xoay quanh việc mở các đường chéo.
KERES - PETROV
(Hình)
15.h4!
Với đe dọa h4-h5 ; và để phòng xa Petrov phải làm yếu dãy Chốt của mình:
Sau khi kết thúc ván cờ, người ta phát hiện là Đen có thể bình thản cho đẩy Chốt h lên: 15...¤xe5 16.fxe5 ¥g7 17.h5 £g4 18.£e3 ¥f5. Tuy nhiên sau khi 19.¦h2tiếp theo là ¦dh1, thì quyền chủ động vẫn thuộc bên Trắng. Nhưng rất khó mà tiên kiến rằng Keres đã đua cuộc tấn công đến giai đoạn quyết đinh bằng hi sinh ba con Chốt !
16.g4! ¥xe5 17.fxe5 £xg4 18.£e3 ¤xb4
Đen chận bằng nước 18...¥e6 19.¦dg1 £xb4 tiếp theo là 20.£h6.
19.e6! Mở đường chéo cho Tượng b2
19...¤d5
Nếu 19...¤xd3+, Kérès đã tính sẽ đối phó: 20.cxd3 fxe6 21.¦df1(để tránh đổi Hậu) 21...¦f5 22.¦hg1 ¢h7 23.¦xg4 ¦xf1+ 24.¢c2 hxg4 25.£e5
Hoạt động phối hợp của các quân vừa nhịp nhàng vừa thẩm mỹ. Công thức diệu kỳ của chúng ta trong bài học đầu tiên được sử dụng !
21...c6
Quân Hậu trắng là vật cấm kỵ, Đen không được bắt: Nếu 21...¤xe3 22.¦d8+ ¢h7 23.¦h8#bí còn nếu 21...£xc4 22.£e8+ ¦f8 23.£xg6#thắng.
Rõ ràng là không thể rút ra từ ví dụ trên bài học Điển hình về sự tấn công của Chốt, vì sự tấn công cốt để mở các cột hay các đườ chéo. Mà còn xa hơn thế nữa ! Một cuộc tấn công của Chốt phải đuợc tấn công nhịp nhàng cùng các quân phối hợp nhau (trong việc tấn cônq nầy).
Đây là một trong những chủ đề khó nhất trong cờ Vua: nó đòi hỏi sự hiểu biết và trí tưởng tượng phải sâu sắc.
Ván cờ sau đây của cựu vô địch thế giới sẽ minh họa rất rõ sự đoán chắc nầy:
TAHL - TOLUSH [E81]
1.c4 ¤f6 2.¤c3 g6 3.e4 d6 4.d4 ¥g7 5.f3 e5 6.¤ge2 ¤bd7 7.¥g5 c6 8.£d2 0–0 9.d5
Trong một số khai cuộc, các đấu thủ bộc lộ rất sớm ý đồ tấn công. Đó là trường hợp của hệ thống Samisch. Chiến luợc của Trắng xuất hiện sau nuớc thứ 5 ngăn cản ¤g4, sau khi ¥e3 và £d2sẽ chuẩn bị đẩy những Chốt g4 và h4.
Đây là một lỗi lầm nghiêm trọng về chiến luợc, như đã trình bày nhiều lần, phương cách tốt nhất để ngăn ngùa một cuộc tấn công bên suờn là môt cuộc phản công ở trung tâm. Nếu ở trung tâm bị phong tỏa, nguời ta có thể tránh bằng cách tấn công lại ở cánh sườn kia. Nước đi vừa rồi của Tolusch coi như "nối giáo cho giặc". Đáng lẽ Đen nên đi 9...¤b6và Trắng sẽ phải cảnh giác với nước c6xd5tạo cho Đen đòn phản công.
10.g4
Dấu hiệu của một cuộc xáp chiến.
Đen vừa đi nuớc cờ có vẻ "linh hoạt" nhưng thật ra chỉ mất nước thôi.
Nước điều động quen thuộc dùng để chống lại Tượng nách. Mặc dù, khu trung tâm đã được hình thành nhưng quân Tượng g7 phải đành chịu là quân Tượng "xấu", tuy rằng nó vẫn còn khả năng phòng ngự mạnh. Chính vì vậy mà Trắng phải quyết tâm để
13...¤f8 14.h5 £c7 15.¥d3 b5
16.0–0–0
Trắng không bắt Chốt, vì nếu 16.cxb5 axb5 17.¤xb5 £b6 quân Đen đạt đuợc một áp lục nguy hiểm trên cột b.
Đừng đi 17.¥xc4 sẽ cho phép sau khi ¥d7-b5, các quân Đen sẽ tham chiến.
17...¥h8
Đen quyết định giữ lại quân Tượng, nhưng điều này sẽ cho phép Trắng tăng cường áp lực vào cánh Vua.
Với sự đe dọa ¤h6!Rất sai lầm nếu 20...f6? 21.hxg6 hxg6 22.£h2
20...¥g7 21.¤xg7 ¢xg7 22.¥h6+ ¢g8
Hãy xem hình :
Do sự điều động khôn ngoan, Trắng đã đạt đuợc nhiều kết quả: vi trí Vua đen bị yếu, Tượng trắng ở h6 là điều khó chịu đối với Vua đen, hai Xe trắng sẵn sàng tấn công.
Dầu vậy, con đường đi đến thắng lợi vẫn còn xa: cần động viên thêm lực lượng mới.
Đó là mục tiêu của những nước đi sau:
23.f4
Hăm dọa f4-f5, nếu Đen bắt nó sẽ cho phép Tượng ở b1 tham chiến, cả Mã nữa.. Vấn đề cốt lõi là phải ngăn cản Mã đen nhảy lên e5 để phong tỏa.
23…exf4 24.£xf4 £d8
Đen nhảy 24...¤e5 không kịp vì 25.£f6
25.hxg6 ¤xg6
Với nước đi này, vị thế Vua đen đổ vỡ. Nhưng với những nước đi khác tình thế của Đen cũng hấp hối, vì theo sự phân tích của Panov thì: 25...fxg6 26.¥g5 £b6 27.¤a4 £a5 28.¦f1 ¤e5 (28...£xa4 29.£f7+ ¢h8 30.¥h6) 29.¥e7 ¥xg4 30.¥xd6. Còn như 25...hxg6 26.¥g5 f6 27.£h2 fxg5 28.£h8+ ¢f7 29.¦f1+ ¤f6 30.e5 và rồi ¥xg6+!
26.£h2 ¤de5 27.¥f4
27.¥e3chính xác hơn.
27...¤f8?
Rõ ràng quân Đen đã mệt mỏi vì cuộc chiến đấu quá khó khăn, nên sai lầm.
27...¤xf4, rất cần thiết.
28.£h6 ¤eg6 29.¥g5 f6
(Hinh)
30.e5!
Nước đi tuyệt diệu ! Tất cả các quân Trẳng đều vội vã dồn đến Vua đen.
30...¦xe5
Không được đi: 30...fxg5 31.¥xg6 hxg6 32.£h8+ ¢f7 33.¦h7+!
31.¥xg6 ¦b7 32.¤e4 fxg5 33.¦f1 ¦xe4
Không sao cản nổi 34.¤f6+
34.¥xe4 ¦g7 35.¦f6 ¥xg4 36.¦hf1 ¤d7 37.¦xd6 £e7 38.¦xa6 ¢h8 39.¥xh7! ¤b8 40.¥f5+ ¢g8 41.¥e6+ ¥xe6 42.¦xe6 Đen thua.
Chúng ta đã thấy trong ván cờ Boleslavsky - Ufimzev (bài thứ năm) ở những vị thế mà bên tấn công đã chiếm được những cột mở thì sự tấn công bằng các quân sẽ đóng vai trò quyết định.
Sau đây là vài ví dụ minh họa những nguy hiểm của nhập thành xa.
SLONJIM - RIOUMINE
Sau khi nhập thành dài, gót chân của Achille ở tại ô a2 (tức là điểm yếu nhất của Trắng). Chính vì vậy thường thường người ta đề phòng trước bằng nuớc Vc1-b1, nhưng không phải bao giờ Trắng cũng có đủ thì giờ. Đây là một truờng hợp.
13...¥a3 14.¤a4 ¥xb2+ 15.¤xb2 £a3 16.£e5 ¦e8 17.£d4 c5 18.£c3 £xa2 19.¥e1
Một nước rút chạy
19...¦e2! 20.¥xe2 ¤e4
Trắng đầu hàng vì không thể đỡ nuớc chiếu bí.
(Hình)
Quân Trắng đã đánh giá thấp hoạt động của quân Hậu đen và xem thường cột mở c.
16.f4 ¦ac8 17.f5 ¦xc3 18.fxe6
Loạt nuớc đi 18.bxc3 £xc3 19.£f3 tạo cho Trắng một viễn tượng tốt đẹp trong phòng ngự, nhưng đối với nguời đi tiên thì có tâm lý không chịu từ thế công quay sang phòng ngự.
18...¦a3! 19.exf7+ ¦xf7 20.bxa3 £b6+ 21.¥b5
Nếu 21.¢a1 ¥xd4+ 22.¦xd4 £xd4+ 23.¢b1 £e4+ tiếp theo ¦f2.
21...£xb5+ 22.¢a1 ¦c7 23.¦d2 ¦c4 24.¦hd1 ¦c3 25.£f5
Nếu 25.£e2 ¦c1+
25...£c4 26.¢b2 ¦xa3! 27.£e6+ ¢h7 28.¢xa3 £c3+ 29.¢a4 b5+ 30.¢xb5 £c4+ 31.¢a5 ¥d8+ 32.£b6 ¥xb6#
Trong phòng ngự Sicilia, cột c mở con Chốt c2 như một nam châm thu hút sự chú ý của bên Đen.
SACHAROV - VASSIOUKOV [B75]
1.e4 c5 2.¤f3 ¤c6 3.d4 cxd4 4.¤xd4 g6 5.¤c3 ¥g7 6.¥e3 ¤f6 7.¥c4 d6 8.f3 £b6 9.¥b5 £c7 10.g4 ¥d7 11.£d2 0–0 12.¥e2 ¦fc8 13.0–0–0 b5 14.¤cxb5
Mở cột b cho đối phương, tốt hơn nên theo đuổi nuớc đi g4-g5.
14...£b7 15.¤xc6 ¥xc6 16.¤d4
(Hình)
Trong khi Trắng bận rộn bẳt Chốt, đã bỏ cuộc tấn công vào cánh Vua đối phương, sai lầm này rất nghiêm trọng vì để cho Đen bố trí quân ở cột b. Không có gì ngạc nhiên với những nước sau đây khi Đen có triển vọng tấn công thắng lợi:
16...¤xe4! 17.fxe4 ¥xe4 18.¦he1 ¦xc2+ 19.£xc2
(không đi đuợc 19.M:c2 H:b2 chiếu bí)
19...¥xc2 20.¢xc2 ¦b8 21.b3
(nếu 21.¤b3 a5!)
21...¦c8+ 22.¢b1 ¦c3 23.¥f3 £b4 24.¤c2 ¦xc2
Và Trắng đã đầu hàng.
Trích từ quyển " Nghệ thuật trung cuộc" Thầy Quách Anh Tú
COMMENTS